Raad van Europa bestaat 75 jaar: wat is de rol van decentrale overheden?

Posted 16 september 2024

De Raad van Europa blaast dit jaar 75 kaarsjes uit en ook het Congres van Lokale en Regionale Overheden bestaat dertig jaar. Nederlandse provinciale en gemeentelijke bestuurders kwamen samen in Straatsburg om deze jubilea te vieren en spraken hier over de lokale democratie en rechtstaat.

75 jaar democratische samenwerking

Op donderdag 12 september 2024 waren diverse Nederlandse bestuurders uit de provincies en gemeenten in Straatsburg om de 75^e verjaardag van de Raad van Europa te vieren en het dertigjarig bestaan van een van haar organen: het Congres van Lokale en Regionale Overheden. Speciaal voor de viering werd er een conferentie georganiseerd voor de nationale verenigingen van decentrale overheden, zoals de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO), uit verschillende Europese landen.

De Raad van Europa is een internationale organisatie van 46 Europese landen (EU en niet-EU) die zich hebben gecommitteerd aan de regels van het internationaal verdragsrecht. Je mag als land lid worden als je ambieert om een democratie te zijn. Een van de organen van de Raad van Europa is het Congres van Lokale en Regionale Overheden, dat zich specifiek bezig houdt met de kwaliteit van de democratie op lokaal en regionaal niveau. Het Congres komt tweemaal per jaar bijeen in Straatsburg. Vanuit de provincies en gemeenten zijn zeven bestuurders lid van het Congres.

Conferentie dertigjarig bestaan Congres

Vanuit Nederland namen diverse bestuurders uit provincies en gemeenten deel aan de dertigjarige viering en de conferentie van het Congres van Lokale en Regionale Overheden. Zo spraken Arthur van Dijk, voorzitter van het Huis der Nederlandse Provincies (HNP) en Commissaris van de Koning, en Ap Reinders, burgemeester van Stichtse Vecht en vicevoorzitter van de VNG-Commissie Europa & Internationaal, op de conferentie voor nationale verenigingen van decentrale overheden en spraken hier over het belang van koepelorganisaties.

Arthur van Dijk tijdens de conferentie van het Congres van Lokale en Regionale Overheden.

Van Dijk benadrukte de belangrijke rol van decentrale overheden en hun koepelorganisaties bij het versterken van de democratie. Hij ging in op de rol van de Raad van Europa bij de samenwerking tussen de overheden uit alle overheidslagen voor het aanpakken van de grote maatschappelijke opgaven in eigen land. “Onlangs concludeerde de Raad van Europa in haar monitoringsrapport dat in Nederland provincies en gemeenten te weinig geld krijgen voor het uitvoeren van hun taken. Deze onbalans is besproken in het recente Overhedenoverleg. Het helpt in onze gesprekken met het kabinet dat deze onbalans ook vanuit Europa wordt opgemerkt,” aldus Van Dijk.

Reinders vervolgde: “We horen veel goede voorbeelden over de rol die nationale verenigingen zoals de VNG kunnen spelen bij onder meer burgerparticipatie en het beschermen van de democratie. Lokale overheden en hun verenigingen zijn als geen ander in staat om de stap naar voren te zetten en een centrale rol te spelen in het aanpakken van de maatschappelijke vraagstukken van deze tijd.”

Congres van Lokale en Regionale Overheden

Het Congres heeft als basis de Charter of Local and Regional Democracy, spelregels waar decentrale democratieën aan moeten voldoen. Elke vijf jaar monitort het Congres op basis van het Charter of de kwaliteit van de decentrale democratie in deelnemende landen wel op orde is. Een van de manieren waarop het Congres zich inzet voor democratische waarden, is met handboeken over mensenrechten op lokaal niveau. Er zijn inmiddels vier delen verschenen, waarin concrete voorbeelden worden gegeven over hoe decentrale overheden met mensenrechtenzaken kunnen omgaan.

Joris Bengevoord, burgemeester van Winterswijk en voorzitter van de Nederlandse delegatie bij het Congres van Lokale en Regionale Overheden, en Leen Verbeek, oud-voorzitter van het Congres, leverden eveneens een bijdrage aan de conferentie en spraken hierin over de rol die het Congres heeft bij het bewaken van de rechtsstaat en de democratie in decentrale overheden in heel Europa.

Bengevoord sprak: “Als je de krant leest, lijken Europese samenwerking, democratie en rechtsstaat overal in Europa onder druk te staan, maar in de gesprekken en de inbreng van de andere leden van het Congres besef je weer hoeveel meer we gemeen hebben. Door naar elkaar te luisteren en in gesprek te gaan leren we van elkaar, en dragen we samen bij aan rechtsstaat, democratie en solidariteit op het Europese continent.”

Leen Verbeek tijdens de conferentie van het Congres van Lokale en Regionale Overheden.

Verbeek gaf aan dat het belangrijk is dat het Congres tijdens de conferentie opnieuw de solidariteit met de lokale en regionale overheden in Oekraïne bevestigde: “Het Congres is al jaren zeer actief in het ondersteunen van vooral de lokale overheden. Er worden regelmatig bezoeken afgelegd, waarvoor veel waardering in Oekraïne is. Het platform Cities for Cities verbindt vele steden, en keer op keer worden verklaringen afgegeven om Oekraïne te steunen.”

Op het eind van de conferentie, benadrukten het Congres en de nationale verenigingen in een gezamenlijke verklaring de essentiële rol van provincies en gemeenten als hoeders van democratie, rechtsstaat en mensenrechten op het overheidsniveau dat het dichtst bij de burgers staat.