Raad akkoord met vrijwillig gasreductie, mogelijke verplichting in handen van lidstaten

Posted 30 augustus 2022

De Raad van Ministers is op 5 augustus 2022 akkoord gegaan met de verordening om vrijwillig het gasverbruik in de EU met 15% te verminderen. In het voorstel was een eventuele verplichting de verantwoordelijkheid van de Europese Commissie, maar de Raad legt deze nu bij de lidstaten.

Vrijwillige vermindering gasverbruik

De Raad heeft een verordening aangenomen betreffende een vrijwillige vermindering van het gasverbruik met 15% in de EU. De verordening stelt de lidstaten als doel om tussen 1 augustus 2022 en 31 maart 2023 15% minder gas te gebruiken dan in de afgelopen vijf jaar. Met deze besparing hoopt de EU dat de lidstaten deze winter niet zonder gas zitten, mocht Rusland de gasleveringen helemaal stopzetten. Hoe de lidstaten de reductiedoelstelling willen bereiken, is aan henzelf. Uiterlijk 31 oktober 2022 moeten alle EU-lidstaten nationale noodplannen indienen, met daarin een plan van aanpak. Zij moeten vervolgens regelmatig verslag uitbrengen over de voortgang.

De Raad heeft enkele aanpassingen doorgevoerd op het oorspronkelijke voorstel van de Commissie, waar dit artikel dieper op ingaat. Zo hebben de lidstaten het laatste woord over het “Unie-alarm”, een alarm waarmee de vrijwillige vraagreductie wordt omgezet in een verplichting. De Commissie kan in het geval van een substantieel risico van een ernstig gasleveringstekort of een uitzonderlijk hoge gasvraag een voorstel bij de Raad indienen om het alarm af te kondigen. Vijf lidstaten die op een nationaal niveau een alarm hebben afgekondigd, kunnen de Raad eveneens verzoeken dit te doen. De Raad besluit hier dan over. Ook wordt de deadline voor het inleveren van de noodplannen hierdoor een maand naar achteren geschoven.

Gasvraagreductieplan

De Europese Commissie presenteerde de verordening samen met een Europees gasvraagreductieplan. Het plan heeft als doel de lidstaten te ondersteunen in het geval van een noodsituatie.

Besparen

De Commissie geeft adviezen voor besparingsmaatregelen rondom brandstofomschakeling, met name in de industrie, waarbij de voorrang moet uitgaan naar hernieuwbare energiebronnen. Lidstaten kunnen nu ook staatssteun verlenen aan het bevorderen van de uitrol van hernieuwbare energie en het koolstofvrij maken van industriële processen, in lijn met het onlangs gewijzigde Tijdelijke Staatsteunkader voor de Oekraïnecrisis.

Tevens zouden lidstaten bewustwordingscampagnes kunnen lanceren, om hun burgers en bedrijven aan te moedigen de thermostaat te verlagen. Verder kan er kritischer worden gekeken naar de verwarming en koeling van overheidsgebouwen. De Commissie verwijst naar de eerder gepubliceerde mededeling ‘Bespaar energie’ afkomstig uit het uitgewerkte REPowerEU-plan, waarin specifieke aanbevelingen staan voor gedragsveranderingen rondom energiegebruik. Het gasvraagreductieplan roept op om de voorgestelde maatregelen uit deze mededeling toe te passen.

Daarnaast suggereert de Commissie ook het gebruik van marktgebaseerde instrumenten, zoals swapcontracten tussen grote gasafnemers. Hiermee kunnen industriële klanten binnen een regio hun gascontracten verwisselen voor die van een andere regio, als blijkt dat de ene regio met een veel groter energietekort zit dan de ander.

Prioriteren

In het gasvraagreductieplan staan ook richtsnoeren voor de prioritering van essentiële klanten en infrastructuur in het geval van ernstige verstoringen. Zo moeten lidstaten bij hun maatregelen rekening houden met de kritieke maatschappelijke betekenis van afnemers (onder andere in de gezondheidszorg, levensmiddelen, defensie), met de grensoverschrijdende toeleveringsketen, met eventuele schade aan de infrastructuur en met de mate waarin industrieën bepaalde producten en componenten kunnen vervangen.

Nederland

In een recente kamerbrief van Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie, en Hans Vijlbrief, staatsecretaris van Economische Zaken en Klimaat, wordt medegedeeld dat Nederland met een huidige vulgraad van 71,2% op schema ligt om in september 2022 een vulgraad van minimaal 80% te halen. De Commissie stelde dit voorjaar in een verordening dat alle EU-lidstaten ten minste 80% van hun gasopslagcapaciteit voor 1 november 2022 moeten hebben gevuld. Nederland lijkt daar ruim op tijd aan te voldoen. Tot nu toe is daarvoor geen extra winning uit het Groningenveld nodig geweest. De plannen voor de twee drijvende LNG-installaties in de Eemshaven lopen echter niet zoals verwacht, omdat de vergunningverlening niet rond is en de elektriciteitsvoorziening niet gereed is, door leveringsproblemen van onderdelen.

Jetten zei in een eerdere kamerbrief dat Nederland meer tijd nodig heeft dan eind september om het nationale noodplan, het Bescherm- en Herstelplan Gas, aan te passen naar de nieuwe wijzigingen. Deze tijd heeft Nederland nu gekregen. Eind oktober moet een geüpdatete versie klaar zijn. Jetten en Vijlbrief geven aan alle mogelijke stappen te willen zetten om voorbereid te zijn op het risico van een verdere verslechtering van de situatie op de gasmarkt in de komende winter.

Context

Sinds de Russische invasie in Oekraïne heeft de Europese Unie verschillende stappen gezet om de energieonafhankelijkheid van Europa zo snel mogelijk te vergroten en de transitie naar groene energie te versnellen. Zo kwam de Commissie begin maart met het REPowerEU-plan, een plan om de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen sterk te verminderen. Hierop volgden een voorstel voor voldoende opslag van gas, een mededeling met noodmaatregelen voor energieprijzen en de lancering van een EU-platform voor de gemeenschappelijke aankoop van energie.