Noodinstrument Europese markt: vrij verkeer in stand houden in crisistijd

Posted 26 september 2022

Een nieuw EU-noodinstrument voor de eengemaakte markt moet ernstige verstoringen voor het vrije verkeer in crisistijd voorkomen. Eenzijdige maatregelen tijdens de COVID-19 pandemie hebben een grote impact gehad op onder meer (grens)regio’s, grensarbeiders en het mkb. Dit moet anders.

Noodinstrument Europese vrije verkeer

De COVID-19 pandemie heeft laten zien wat voor schade unilaterale maatregelen voor het vrije verkeer van goederen, diensten en personen kunnen aanbrengen aan de eengemaakte, Europese markt. Daarom presenteert de Europese Commissie een nieuw noodinstrument, dat de EU in staat moet stellen beter en op gecoördineerde wijze in te spelen op plotselinge noodsituaties. Het noodinstrument voorziet in de behoefte tot een gebalanceerd kader voor crisisbeheersing en houdt hierbij specifiek rekening met de unieke situatie van (grens)regio’s.

Allereerst wil de Commissie met het instrument een structuur voor crisisgovernance van de eengemaakte markt opzetten. Zo komt er een mechanisme om toezicht te houden op de markt, de verschillende risiconiveaus waar een noodsituatie toe kan leiden en een passende respons voor deze niveaus. Een adviesgroep zal de Commissie en de lidstaten adviseren in de plannings-, waakzaamheids- en noodfasen die de respons behelzen en de situatie te monitoren.

Ten tweede worden er nieuwe maatregelen voorgesteld om bedreigingen voor de eengemaakte markt aan te pakken. Dit moet voorkomen dat lidstaten de grenzen direct dichtgooien in een crisissituatie, maar dat ze gefaseerd en in samenspraak maatregelen uitrollen om de Europese markt te beschermen, zonder deze plat te leggen. Elke maatregel zal van beperkte duur zijn en moet worden opgeheven zodra de situatie dit toestaat. Een duidelijke kanttekening in het voorstel van de Europese Commissie is dat er bij elke maatregel rekening moet worden gehouden met de situatie van grensregio’s. Maatregelen mogen niet tot een onnodige of ongepaste administratieve last voor burgers en bedrijven leiden. Verder moeten lidstaten tijdig en continue alle getroffen stakeholders informeren van de maatregelen die worden getroffen.

Als laatste brengt het noodinstrument de laatste redmiddelen in kaart die zijn toegestaan bij noodsituaties. Deze mogen alleen worden ingezet in buitengewone omstandigheden en alleen wanneer de noodfase al is geactiveerd. Voor de maatregelen die dan worden genomen, zijn tevens afzonderlijke activeringsstappen vereist.

COVID-19

Tijdens de COVID-19 pandemie werd pijnlijk duidelijk wat het effect was van het eenzijdig optreden van lidstaten met betrekking tot het vrije verkeer. In Nederlandse grensregio’s werd het zwaar gevoeld toen België eenzijdig de grenzen sloot. De Commissie erkent dit ook in de inleiding van het voorstel, waarin zij aangeeft dat sommige regio’s disproportioneel zwaar werden getroffen door het handelen tijdens de verschillende lockdowns, waaronder het eenzijdig sluiten van de interne grenzen. Vooral mensen die dagelijks de interne grenzen van de EU over moesten voor werk, familie, onderwijs of gezondheidszorg, hebben het zwaar gehad tijdens de pandemie. Met het noodinstrument hoopt de Commissie te voorkomen dat het sluiten van de interne grenzen nodig is.