Nieuw EU-voorstel om energieprijzen te drukken en energievoorziening te waarborgen

Posted 28 maart 2022

De Europese Commissie is met een voorstel gekomen om de problemen op de gasmarkt aan te pakken en de voorzieningszekerheid van gas te waarborgen. Hiermee hoopt de EU de energie-onafhankelijkheid in de EU te vergroten en energie tegen een redelijke prijs aan te bieden.

Voldoende gas in de winter

De Europese Commissie heeft een voorstel gepubliceerd om de energieprijzen te drukken en de gasvoorziening te waarborgen. Door de Russische invasie van Oekraïne staat de energiemarkt onder grote druk. Het voorstel bestaat uit twee onderdelen: een wetgevingsvoorstel voor voldoende opslag van gas en een Mededeling met noodmaatregelen voor energieprijzen.

Allereest stelt de Commissie in een wetgevingsvoorstel dat lidstaten hun gasopslag op 1 november 2022 moeten vullen tot ten minste 80% van de capaciteit om voldoende gas voor de winter te garanderen. De daaropvolgende jaren wordt dit 90%, waarbij tussentijdse doelstellingen worden gehanteerd om deze target te halen. Exploitanten van opslaglocaties moeten opslagniveaus rapporteren aan nationale autoriteiten, terwijl lidstaten maandelijks toezien op de opslagniveaus en hierover communiceren met de Commissie.

Gasopslagfaciliteiten zijn cruciaal voor de voorzieningszekerheid. Daarom komt er een verplichte certificering van alle opslagsysteembeheerders, om externe beïnvloeding van kritieke opslaginfrastructuur te voorkomen. Verder mogen gasopslaginstallaties hun activiteiten alleen stopzetten als zij hiervoor een vergunning hebben van een nationale, regelgevende instantie.

Redelijke energieprijzen waarborgen

In de gepubliceerde EU-Mededeling worden verschillende opties uiteengezet om het effect van hoge energieprijzen te beperken. De kortetermijnopties voor de energieprijs kunnen in twee categorieën worden ingedeeld, zoals aangegeven in deze afbeelding. Er is geen eenvoudige of eenduidige oplossing. Allereerst kunnen lidstaten proberen om met financiële compensatie de energieprijzen te drukken. Dit kan op directe wijze via de detailhandel, door bijvoorbeeld kwetsbare gebruikers te ondersteunen en de btw op energie te verlagen. Aan de andere kant kunnen lidstaten indirect de prijzen beïnvloeden, door de groothandel te compenseren en zo de marktprijs terug te dringen. Ten tweede kunnen lidstaten door middel van regelgeving de energieprijs verlagen. Lidstaten worden in staat gesteld om een vaste energieprijs te bepalen.

Taskforce

Verder hoopt de EU door middel van energiepartnerschappen met derde landen de energieprijzen omlaag te brengen. Hiertoe wil de Commissie een taskforce voor gemeenschappelijke gasaankopen op EU-niveau oprichten. Een gezamenlijk onderhandelingsteam kan de vraag naar energie bundelen en de internationale contacten van de EU met leveranciers vergemakkelijken en versterken, om zo tegen een gunstige prijs gas te kunnen inkopen. De taskforce moet worden ondersteund door vertegenwoordigers van de lidstaten.

Nederland

Op 14 maart 2022 stuurde Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie, een kamerbrief over de gasleveringszekerheid, in relatie tot de oorlog in Oekraïne en het REPowerEU-plan van de Commissie. Het BNC-fiche rondom RePowerEU zal naar verwachting op 19 april worden gepubliceerd, met daarin een uitgebreide reactie en inzet op de voorstellen van de Commissie.

Er zijn voorbereidingen in gang gezet om de Nederlandse gasopslagen naar behoren te vullen voor 1 oktober 2022, maar dit is niet gemakkelijk. Zo heeft Gazprom recht op 40% opslagcapaciteit in de opslag Bergermeer. Het is onzeker of Gazprom van deze rechten gebruik zal maken. Het moet snel duidelijk zijn hoe de vulling concreet zal worden aangepakt. Het kabinet denkt na over het afdekken van een deel van het verschil tussen de in- en verkoopprijs, een verplichtingensysteem of het vullen van de bergingen door de overheid zelf, middels een aangewezen partij.

Het aantrekken van voldoende alternatieven voor Russisch gas, zoals vloeibaar aardgas (LNG), wordt door het kabinet als cruciaal gezien in het garanderen van de voorzieningszekerheid. De toevoer van LNG via de GATE-terminal in Rotterdam is inmiddels opgeschaald naar 100%. Samen met de Gasunie probeert de Nederlandse overheid de aanvoercapaciteit van de GATE-terminal met 8 miljard m³/jaar te verhogen in 2022. Naast de extra aanvoercapaciteit, dient ook de import van LNG te worden verhoogd. De Commissie maakt hier werk van, onder andere in samenspraak met de Verenigde Staten.

Voor de winter van 2022 is het niet mogelijk om de gasproductie uit de bestaande, Nederlandse producerende velden te vergroten. Het kabinet geeft aan dat de gaswinning in Groningen zo wordt vastgesteld, dat de vulgraad minimaal toereikend is voor de leveringszekerheid, maar daarbij een spoedige, definitieve afsluiting van het Groningenveld mogelijk blijft. Het kabinet kan niet garanderen of deze sluiting al in 2023 of 2024 plaatsvindt, al benadrukken ze de intentie hiertoe.

Als laatste komt ruim 50% van de Nederlandse elektriciteitsproductie uit aardgas. Door productiebeperkingen voor steenkool en de sluiting van kolencentrales, zijn we nog afhankelijker van gas. Er wordt onderzocht of de gasimport richting volgende winter voldoende blijft om de leveringszekerheid te kunnen garanderen. De Commissie heeft recent de mogelijkheid geboden om langer steenkool te gebruiken. Echter, 46% van de kolen komen uit Rusland. Nederland wil om die reden niet van deze mogelijkheid gebruik maken. Het kabinet wil in EU verband kijken hoe we versneld onafhankelijk worden van deze kolen.

Vervolg

Het voorstel van de Commissie is een direct antwoord op de energiecrisis en andere, mogelijke problemen die zich op korte termijn kunnen voordoen. Echter, het biedt geen langetermijnoplossing voor de diepere oorzaken achter de energiecrisis. Het onlangs gelanceerde REPowerEU-plan, om de energieafhankelijkheid van Rusland te verkleinen, moet hier het hoofd aan bieden. In mei zal de Commissie een gedetailleerder REPowerEU-plan aanbieden, in samenwerking met de lidstaten.