Lidstaten pleiten voor een sterk, concurrerend en duurzaam Europees landbouwbeleid

Posted 8 juli 2024

De voorbereidingen voor het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) zijn volop bezig. De EU-lidstaten, met uitzondering van één, hebben de conclusies goedgekeurd die dienen als input voor het toekomstige GLB. Een sterke, concurrerende en duurzame landbouw staat centraal.

Raadsconclusies GLB

Een ruime meerderheid van de Europese landbouwministers in de Raad van de EU heeft een reeks conclusies goedgekeurd over toekomst van de Europese landbouw. De Europese landbouw moet sterk, concurrerend en duurzaam worden, waarbij het waarborgen van de voedselzekerheid en de strategische autonomie voorop staan, aldus de Raad.

Na 2027 gaat het nieuwe Europees gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) van start. De Raad verkent daarom momenteel de positie die het wil innemen, voor als de officiële onderhandelingen van start gaan. Echter, Roemenië heeft zich op het laatste moment tegen de conclusies gekeerd en Slowakije heeft zich onthouden van stemming, waardoor er officieel geen “Raadsconclusies” zijn.

De voorliggende conclusies geven daarmee strikt genomen enkel de positie van het EU-voorzitterschap weer – op 24 juni 2024 nog bekleed door België. Desondanks steunen 25 lidstaten de conclusies. Dat biedt daarmee een goede input in de richting van de nieuwe Europese Commissie.

Prioriteiten

De landbouw speelt een belangrijke rol in het waarborgen van de voedselzekerheid en de strategische autonomie. Deze rol wordt enkel belangrijker, met het GLB als essentieel en centraal onderdeel. In de conclusies staan vijf prioriteiten opgenomen om dit te realiseren:

1. Sterke en concurrerende EU-landbouwsector

Het GLB moet inzetten op duurzame economische groei door het potentieel van landbouw in de bio-economie, de circulaire economie, veerkrachtige voedselketens en innovatie te benutten. De Commissie moet dit vormgeven door ervoor te zorgen dat landbouwers een beter inkomen krijgen, de vraag naar duurzame landbouwproducten wordt gestimuleerd en de voedselprijzen in de hand blijven. Zo worden rechtstreekse betalingen als inkomenssteun onder meer genoemd.

Daarnaast benadrukken de conclusies het belang van meer samenhang tussen verschillend Europees beleid en Europese instrumenten. De Commissie moet kijken waar dit beter kan en hoe het speelveld meer gelijk kan worden getrokken, met strenge controle en handhaving op gezondheids- en veiligheidsnormen. Verder moeten de effecten van een mogelijke EU-uitbreiding op de landbouw worden onderzocht door de Commissie en staat er in de conclusies opgenomen dat er meer aandacht moet uitgaan naar de belangrijke rol die water speelt in de landbouw, met het oog op aanhoudende droogte en weersextremen, waardoor de beschikbaarheid van water onder druk staat.

2. Bevordering van innovatie en sectorale samenwerking

Innovatie wordt in de conclusies gezien als de sleutel tot een duurzame en concurrerende landbouwproductie. Europese onderzoeks- en innovatieprogramma’s zouden zich meer moeten richten op het opbouwen van robuuste kennisstromen, het versnellen van innovatie en het ontwikkelen van nieuwe technologieën. Bestaande EU-fondsen zouden het GLB dus moeten ondersteunen en het GLB moet meer ruimte bieden voor kennisdeling.

3. Vereenvoudiging van administratieve lasten voor landbouwers en overheidsinstanties

Stabiele en voorspelbare regelgevings- en financieringskaders zijn nodig, voor zowel landbouwers als overheidsinstanties. De Commissie moet blijven toezien op bronnen van administratieve lasten en de complexiteit van regels en deze eventueel aanpassen. Vooral de “stapeling van regelgeving” moet worden gemonitord. Lidstaten zelf hebben hier ook een verantwoordelijkheid te vervullen.

4. Steun voor jonge en nieuwe landbouwers en generatievernieuwing

Momenteel is het niet aantrekkelijk genoeg voor jonge landbouwers om een bedrijf te starten of over te nemen, door een tal van zaken. Om het voortbestaan van landbouwactiviteit en de veerkracht van de sector over tijd te garanderen, moeten er specifieke maatregelen komen, waaronder (vergemakkelijkte) toegang tot krediet en grond.

5. Klimaatbestendigheid en behoud van het milieu

Behoud van ecosystemen is cruciaal om de voedselzekerheid en veerkracht van de landbouw op lange termijn te kunnen waarborgen. Klimaatverandering moet worden beperkt. Inspanningen die landbouwers verrichten op klimaat-, biodiversiteits-, milieu-, dierenwelzijns- en andere duurzaamheidsdoelstellingen moet de EU blijven ondersteunen en stimuleren. Koolstoflandbouw en beschikbaarheid en diversificatie van plantaardige eiwitbronnen worden specifiek genoemd als oplossingen. De conclusies vragen de Commissie om voorkeur te geven aan een stimulerende aanpak die meer omhelst dan alleen een vergoeding voor kosten en gederfde inkomsten.

Toekomst Europees landbouwbeleid

Het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) van de EU bepaalt de Europese wetgeving voor de land- en tuinbouw en beschrijft hoe Europese landbouwsubsidies worden besteed. Het huidige GLB werd in 2018 voorgesteld door de Commissie en in 2021 goedgekeurd door het Europees Parlement en de EU-lidstaten. Het GLB loopt tot en met 2027, daarna volgt er een nieuwe periode. De Commissie komt in 2025 met een voorstel en daarom proberen stakeholders, zoals de Nederlandse provincies, op dit moment een positie te ontwikkelen in aanloop naar de onderhandelingen die na de presentatie van het Commissievoorstel zullen volgen. In mei 2024 is er al een wijziging geweest van het huidige GLB, onder druk van de vele boerenprotesten. Het Hongaars EU-voorzitterschap van de Raad wil in de herfst van 2024 Raadsconclusies over de toekomst van het GLB aannemen.

Het Europees Comité van de Regio’s heeft tijdens zijn 161^e plenaire vergadering op 19 en 20 juni 2024 ook een advies aangenomen over de toekomst van het GLB, dat eveneens dient als input voor het verwachte Commissievoorstel. Het Comité pleit voor solidariteit met landbouwers, regio’s, consumenten en burgers. De landbouw kent vele uitdagingen, zoals klimaatverandering, stijgende kosten en milieuregelgeving. Een meer geregionaliseerd GLB kan hier een antwoord op bieden. Steun per hectare zou steun op basis van arbeidsintensiteit en naleving van milieu- en sociale omstandigheden moeten worden, om juist kleine en middelgrote boerderijen te steunen. Verder benadrukt het Comité de behoefte aan strengere marktregulering, voor de stabiliteit van prijzen. Daarnaast moeten medeoverheden een prominentere rol krijgen in het toekomstig GLB.