Europees Voorjaarspakket 2023: Nederland maakt haast met implementatie Europese fondsen, maar er bestaan zorgen onder de regio’s
De Europese Commissie prijst de gestage uitvoering van het Nederlandse herstel- en veerkrachtplan en voorziet eenzelfde uitvoering voor het cohesiebeleid, zo valt te lezen in het voorjaarspakket van het Europees Semester 2023. Decentrale overheden maken zich echter zorgen over de tendens tot de nationalisering van de EU-fondsen.
Voorjaarspakket Europees Semester
Op 24 mei 2023 heeft de Europese Commissie het voorjaarspakket van het Europees Semester 2023 gepresenteerd. Dit is een economische prognose van de Commissie voor alle 27 lidstaten, waarbij ze landspecifieke aanbevelingen doet over het economische beleid van de Europese landen op allerlei gebieden, zoals klimaat, milieu, landbouw, mobiliteit en meer. Welke conclusies zijn relevant voor decentrale overheden?
Net als vorig jaar, prijst de Commissie Nederland om de veerkrachtige economie en de verregaande digitalisering van zowel de economie als de overheidsdiensten. De problemen die de Commissie in 2022 signaleerde, blijven bestaan. Zo zijn de krapte op de arbeidsmarkt, de krapte op de woningmarkt, de stikstofcrisis en het lage aandeel hernieuwbare energie aanhoudende problemen die opnieuw voorop staan in de beoordeling van de Commissie voor Nederland.
Herstel- en Veerkrachtplan
Nieuw in het voorjaarspakket van 2023 is de voortgang die de Europese Commissie beschrijft over de implementatie van het Nederlandse herstel- en veerkrachtplan (HVP). Met het HVP maken lidstaten aanspraak op het geld uit de Europese Herstel en Veerkracht Faciliteit (HVF), bedoeld om de Europese economie veerkrachtiger, duurzamer en digitaler te maken na de COVID-19 pandemie. Nederland heeft zo’n 4,7 miljard euro om te investeren in onder meer het klimaat, digitalisering, economische groei en cohesie.
De Commissie is te spreken over de voortvarendheid van Nederland rondom de implementatie van dit HVP, zeker gezien het feit dat Nederland als laatste lidstaat een plan heeft ingediend. Daarbij geeft de Commissie aan dat de veranderende situatie in de wereld, zoals de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis, ervoor zorgen dat Nederland meer nationaal gefinancierde investeringen doet in de groene en digitale transitie, met name rondom de energiezekerheid. Zo verklaart de Commissie dat Nederland hiervoor gebruik kan maken van de het HVF, maar ook andere EU-fondsen.
Europese regiofondsen
Er is veel te doen geweest rondom de betrokkenheid van regionale stakeholders bij het opstellen van de nationale herstelplannen. Na meerdere oproepen en actieve pogingen van Nederlandse decentrale overheden bij de rijksoverheid om betrokken te worden bij het opstellen van het Nederlandse HVP, presenteerde de Nederlandse regering op 28 maart 2022 een conceptplan dat niet in samenspraak met decentrale overheden werd opgesteld. Ondanks de oproep van de Europese Commissie en vermelding in de HVF-wetgeving, zijn uiteindelijk maar in een klein aantal EU-lidstaten decentrale overheden daadwerkelijk betrokken.
De landspecifieke aanbevelingen zoals hierboven gepresenteerd zijn niet bindend. Echter, er is in toenemende mate een tendens bij de Commissie om de nationale aanbevelingen een voorwaarde te maken bij beoordeling van de programmering van Europese fondsen. Bij de HVF was dit al aan de orde. De Commissie ziet deze aanbevelingen namelijk als een voorwaarde voor de optimale toegevoegde waarde van de financiële steun. Kortom, in hoeverre een lidstaat luistert naar de nationale aanbevelingen van Commissie, bepaalt hoe de Europese fondsen worden verdeeld.
Voor decentrale overheden zit hier een zorgpunt. In Brussel gaan veel stemmen op om ook de cohesiefondsen in te richten zoals het RRF. Het maakt regio’s die gebruik maken van de cohesiefondsen, zoals het Fonds voor de rechtvaardige transitie (JTF) en het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling, erg afhankelijk van de nationale overheid, specifiek in hoeverre zij voldoen aan de aanbevelingen van de Commissie. Zoals al duidelijk werd met het opstellen van het HVP in vele lidstaten, waar decentrale overheden ondanks oproepen van de Commissie niet bij werden betrokken, is het geen garantie dat een nationale overheid rekening houdt met de decentrale belangen, zeker als die afwijken van het nationale verhaal. Voor decentrale overheden vraagt dit om een actieve vertegenwoordiging in Brussel.
Door:
Femke Boersma, Huis van de Nederlandse Provincies
Bron:
Meer informatie:
Europese Commissie: twijfel of Nederland klimaatdoelstellingen op tijd haalt – Huis van de Nederlandse Provincies
Raadpleging: evaluatie Herstel- en Veerkrachtfaciliteit – Huis van de Nederlandse Provincies
