Europarlementariërs komen voor het laatst in huidige samenstelling bijeen en stemmen over luchtkwaliteit, kernenergie, landbouw en de Lelylijn

Posted 29 april 2024

In Agrofood, Duurzame & Gezonde Leefomgeving, Klimaat & Energie, Mobiliteit, Regionale Economie

Het Europees Parlement is voor de laatste keer in zijn huidige vorm bijeengekomen om te stemmen. Na de verkiezingen op 6 – 9 juni verandert de samenstelling. De agenda zat vol met grote akkoorden, waaronder op luchtkwaliteit, landbouw, kernenergie en de Lelylijn.

Lelylijn

Tijdens de laatste vergadering van het Europees Parlement voor de aanstaande verkiezingen, hebben de Europarlementariërs definitief groen licht gegeven voor de herziening van het trans-Europese vervoersnetwerk (TEN-T) en de opname van de Lelylijn op het uitgebreide kernnetwerk. Het TEN-T netwerk is een onderling verbonden infrastructuur voor lucht, weg, spoor, openbaar vervoer en scheepvaart in Europa. Eind december 2023 kwamen het Europees Parlement en de Europese lidstaten in de Raad van de EU al tot een voorlopig akkoord. Als de lidstaten ook formeel akkoord zijn, is de herziening van kracht.

Een van de belangrijkste wijzigingen die met deze herziening wordt doorgevoerd, is het opdelen van het TEN-T netwerk in drie in plaats van twee termijnen: in 2030 moet het basiskernnetwerk worden voltooid, in 2040 wordt een tussenstap ingebouwd met de realisatie van het uitgebreide kernnetwerk en in 2050 dient het volledige, uitgebreide netwerk gerealiseerd te zijn. De tussenstap is nieuw in de herziening, waardoor bepaalde hogesnelheidslijnen die hierin zijn opgenomen – zoals de Lelylijn – eerder klaar dienen te zijn en voor (meer) subsidie in aanmerking komen. De nieuwe Nederlandse regering zal daarnaast voldoende middelen moeten reserveren voor de cofinanciering voor de aanleg van de Lelylijn.

Gedeputeerde Matthijs de Vries van de provincie Fryslân reageert tegenover de SNN verheugd: “Met dit besluit van het Europese Parlement wordt een ontbrekende schakel in de Europese verbindingen ingevuld. Met het toevoegen van de Lelylijn aan het TEN-T netwerk kan Noord-Nederland de rol als toegangspoort tussen West- en Noord-Europa nog beter vervullen.“

De herziening breidt ook het netwerk voor stedelijke knooppunten (urban nodes) uit. Binnen de nodes is de infrastructuur van het TEN-T netwerk zowel binnen het netwerk verbonden, als met het regionale en lokale vervoer. Het netwerk kent momenteel 88 stedelijke nodes. In de herziening zijn 424 steden opgenomen, waaronder Tilburg, ’s-Hertogenbosch, Leeuwarden, Groningen, Emmen, Alkmaar en Venlo. Nodes moeten uiterlijk in 2027 een duurzaam stedelijk mobiliteitsplan (SUMP) opstellen: een alomvattend, geïntegreerd mobiliteitsplan voor de lange termijn. De Nederlandse provincies hebben succesvol gepleit voor een herdefiniëring van urban nodes, zodat stedelijke gebieden met daily urban systems hier ook onder vallen.

Luchtkwaliteit

Het Europees Parlement is definitief akkoord met strengere luchtkwaliteitsnormen, daarmee moet in 2050 de lucht vrij van verontreiniging zijn. In februari 2024 kwamen het Parlement en de Europese lidstaten al tot een voorlopig akkoord. Nu het Parlement de richtlijn formeel heeft aangenomen, moeten de lidstaten dit eveneens doen, alvorens de nieuwe wet van kracht is.

Als tussenstap in dit ambitieuze plan voor nulvervuiling in 2050, moeten lidstaten in 2030 voldoen aan strengere grens- en streefwaarden voor vervuilende stoffen, zoals fijnstof, stikstofdioxide, zwaveldioxide, lood en nikkel. Echter, er zijn twee typen verlenging mogelijk:

Als de richtlijn niet kan worden nageleefd door bepaalde klimatologische of gebiedsspecifieke omstandigheden, of omdat het alleen mogelijk is ten koste van bestaande huishoudelijke verwarmingssystemen, kan er tot uiterlijk 1 januari 2040 verlenging worden verleend.
Lidstaten moeten uiterlijk in 2028 routekaarten hebben voor luchtkwaliteit. Hierin stellen zij een prognose. Als uit deze prognose al blijkt dat de grenswaarden niet worden gehaald, kan er tot uiterlijk 1 januari 2035 verlenging worden verleend.

Bij het niet naleven of een concreet risico hierop, moeten lidstaten een luchtkwaliteitsplan opstellen en een kortetermijnactieplan aandragen om het onmiddellijke gezondheidsrisico te beperken. Dit kan bijvoorbeeld door het inperken van het verkeer of het onderbreken van bouwwerkzaamheden. Het overschrijden heeft daarmee mogelijk een impact op de ruimtelijke ordening, de woningbouw en de mobiliteit. Het is toegestaan maatregelen te versoepelen, als er plaatselijke geografische en meteorologische omstandigheden zijn die het erg moeilijk maken om te voldoen.

Verder bevat het voorstel bepalingen om de toegang naar de rechter te verzekeren, voor iedereen die hier belang bij heeft en de uitvoering van de richtlijn wilt aanvechten. Dit kan bijvoorbeeld een burger zijn die gezondheidsschade ondervindt, door het niet tijdig uitvoeren van de richtlijn. Ook ngo’s op het gebied van volksgezondheid en milieu vallen onder deze bepalingen.

Kernenergie

De EU moet tegen 2030 minstens 40% van de strategische technologieën voor een klimaatneutrale industrie terug in handen krijgen en de CO2-opslagcapaciteit met minstens 50 miljoen ton doen stijgen. Het Europees Parlement is formeel akkoord met het de nieuwe EU-wet klimaatneutrale industrie. Afgelopen februari 2024 kwamen de twee EU-wetgevers, het Parlement en de Raad, tot een voorlopig akkoord. Als de Raad ook formeel akkoord gaat, is de wet van kracht.

De nieuwe wet stelt een lijst van strategische, klimaatneutrale technologieën op, waaronder kern-, wind- en zonne-energie, batterijen en warmtepompen, die belangrijk zijn voor de concurrentiepositie van de Europese industrie en die bijdragen aan een klimaatneutrale toekomst. Projecten die van technologieën op de lijst gebruik maken om de industrie te vergroenen, worden sneller en makkelijker goedgekeurd en komen eerder in aanmerking voor financiering. In 2030 moet de productiecapaciteit van deze technologieën met minstens 40% zijn vergroot.

Daarnaast versoepelt de wet vergunningsverleningsprocedures en de aanbestedingsregels voor de opzet, verlenging, wijziging en uitvoering van strategische projecten. Aanvragen voor projecten met strategische technologieën worden sneller afgehandeld. Ook projecten die zich inzetten voor een klimaatneutrale industrie, maar op basis van andere technologieën, moeten sneller worden verwerkt. De termijn om een vergunning te krijgen voor projecten die minder dan 1 gigawatt opleveren, wordt twaalf maanden. Voor grotere projecten, wordt dit achttien maanden.

Uitzonderingen boeren

Het Europees Parlement is definitief akkoord met de versoepelingen van enkele milieuvoorwaarden voor boeren. Deze boeren ontvangen EU-subsidies vanuit het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Om deze betalingen te ontvangen, moeten zij aan bepaalde goede landbouw- en milieucondities (GLMC) voldoen. Dit zijn voorwaarden voor de EU-subsidies, door boeren te verplichten bij te dragen aan een schoon en gezond milieu. De herziening stelt dat lidstaten tijdelijke en gerichte afwijkingen van enkele milieuvoorwaarden mogen toestaan, zoals bij onvoorziene klimaatomstandigheden. Verder komen er specifieke vrijstellingen voor drie GLMC-normen:

GLMC 6: bodembedekking. Lidstaten krijgen meer flexibiliteit bij het beoordelen welke bodems op welk moment moeten worden beschermd, op basis van specifieke, regionale en nationale kenmerken.
GLMC 7: gewasrotatie. Landbouwers kunnen gewasdiversificatie als alternatief voor gewasrotatie gebruiken, als lidstaten dit opnemen in hun nationaal strategische plannen (NSP). Hierdoor kunnen landbouwers makkelijker tijdens droogte of overmatige neerslag aan de norm voldoen.
GLMC 8: niet-productieve elementen. Landbouwers hoeven alleen bestaande landschapselementen in stand te houden en worden enkel op vrijwillige basis aangemoedigd om braakliggend terrein te behouden of nieuwe landschapselementen te creëren.

Ook worden kleine landbouwbedrijven uitgezonderd van controles en sancties voor het naleven van de normen. Lidstaten krijgen verder meer flexibiliteit om hun nationale GLB-plannen te wijzigen.

De herziening werd door de Europese Commissie op 15 maart 2024 voorgesteld. De EU-lidstaten hebben in de Raad een maand later hun voorlopig akkoord gegeven, met enkele aanpassingen. Het Parlement verleent nu direct zijn definitieve goedkeuring, zonder aanpassingen. Hierdoor hoeft de Raad enkel nog hetzelfde te doen, alvorens de herziening van kracht is. Boeren profiteren daarmee al in 2024 van de aangepaste voorwaarden. Zo’n snelle gang van zaken is in het EU-beleidsproces uitzonderlijk en enkel mogelijk omdat er een spoedprocedure was aangevraagd.

Gehandicaptenkaart

Het Europees Parlement gaat definitief akkoord met het voorstel voor een Europese gehandicaptenkaart. Deze kaart, die door de Europese Commissie werd geïntroduceerd, geeft personen die in een bepaalde EU-lidstaat worden erkend als het hebben van een handicap, deze status in alle EU-lidstaten. Dit moet het makkelijker maken voor personen met een handicap om zich door de EU te verplaatsen, of in een andere EU-lidstaat te gaan studeren. Voor decentrale overheden is dit van belang, omdat zij verantwoordelijk zijn voor veel openbare diensten die verband houden met toegankelijkheid, zoals speciale parkeerplekken en openbaar vervoer. Het is nu aan de EU-lidstaten in de Raad om het voorstel definitief goed te keuren, alvorens deze van kracht is.

Verkiezingen

De Europese Parlementsverkiezingen vinden in Nederland plaats op 6 juni 2024. Wie krijgt het voor het zeggen in het Europees Parlement? Ga geïnformeerd stemmen en kijk op 16 mei naar het grootste EU-verkiezingsdebat met Nederlandse lijsttrekkers, georganiseerd door het Huis van de Nederlandse Provincies (HNP). Het debat wordt uitgezonden op NPO Politiek (kanaal 83 op tv) of via het YouTube-kanaal van het HNP. Het debat start op 16 mei om 19:00.