Europa moet vooruit: regio’s aan zet voor een concurrerende en groene interne markt
Europa haar afhankelijkheid van anderen is pijnlijk zichtbaar geworden door de oorlog van Rusland in Oekraïne en een wispelturige Verenigde Staten. Gas, grondstoffen en technologieën komen vaak van buiten Europa, en dat maakt de EU kwetsbaar.
Tijdens het HNP-webinar ‘Regio’s aan zet: de interne markt en het EU-concurrentievermogen van morgen’ stond één vraag centraal: hoe kan Europa zichzelf versterken in een wereld waarin de geopolitieke en economische machtsbalans snel verschuift?
De boodschap was duidelijk: Europa moet vooruit. Niet door de ene ambitie boven de andere te verkiezen, maar door slimme keuzes te maken. Vergroening en concurrentievermogen moeten hand in hand gaan. Zoals Mario Draghi al stelde: versnellen in vergroening is geen optie, het is een noodzaak.
De interne markt als motor voor groei
Volgens Martijn van Gruijthuijsen, HNP-bestuurder en gedeputeerde in de provincie Noord-Brabant, heeft Europa de potentie om de grootste economie ter wereld te worden. Maar dat vraagt om durf en strategische keuzes.
“Als Nederland kunnen we ons niet veroorloven om te veel randvoorwaarden te stellen. Als we te veel hekjes plaatsen, praten de andere 26 EU-landen gewoon zonder ons verder.”
Daarmee raakt hij een cruciaal punt: De interne markt moet niet alleen versterkt, maar ook slim vormgegeven worden. Prof. Dr. Martijn Groenleer (Tilburg University en TNO Vector) benadrukte dat het debat hierover al decennia speelt.
“De ideeën zijn niet nieuw, deze gaan terug naar de jaren 80.” Maar nu staat het versterken van de interne markt hoger dan ooit op de agenda, simpelweg omdat de dreiging om als Europese Unie internationaal irrelevant te worden reëel is.
De rapporten van Draghi en Letta schetsen de toekomst, maar geven nog onvoldoende aandacht aan regionale ontwikkelingen. En juist daar schuilt een risico. De verschillen binnen Europa – tussen landen, maar ook binnen landen tussen stedelijke en landelijke regio’s – zijn groot. Dat kan politieke spanningen veroorzaken en de opkomst van populistisch rechts verder voeden, aldus Groenleer.
Slimme samenwerking en versimpeling
Regio’s spelen een sleutelrol in het versterken van Europa’s concurrentievermogen. Europarlementariër Jeannette Baljeu waarschuwt echter voor overregulering.
De ambities staan. Vergroening is onderdeel van concurrentievermogen. Minder regels betekent niet minder ambitie, aldus Baljeu. We kunnen het ons simpelweg niet permitteren om onze industrie te verliezen.
Tegelijkertijd vraagt de vergroening om een flexibele aanpak. De klimaatdoelen zijn helder, maar moeten we vasthouden aan strikte tijdslijnen? Baljeu pleit voor een open debat. Vergroening is geen belemmering, het is juist een motor voor concurrentievermogen. “Het is niet óf-óf, maar én-én.”
En dat is precies de oproep vanuit de industrie, aldus Baljeu. Bedrijven willen verduurzamen, maar hoge energieprijzen en een wirwar aan regels remmen de transitie. De uitdaging? Ambitie tonen, maar zonder te verstikken in randvoorwaarden.
Autonomie en strategische technologieën
Een ander punt van zorg is de Europese afhankelijkheid van kritieke grondstoffen. Twan van Erp, werkzaam bij het Directoraat-Generaal Onderzoek en Innovatie van de Europese Commissie, stelt dat volledige autonomie niet realistisch is. Volgens van Erp moeten we accepteren dat sommige grondstoffen simpelweg niet in Europa te vinden zijn. En zelfs als we ze hebben, kost het bijvoorbeeld jaren om een succesvolle mijn op te bouwen.
Wat kan Europa dan wél doen? Volgens Van Erp zijn er drie concrete stappen:
- Circulariteit vergroten – hergebruik van kritieke materialen moet omhoog.
- Onderzoek en innovatie stimuleren – zoeken naar alternatieve grondstoffen.
- Efficiënter omgaan met bestaande grondstoffen – verspillingen minimaliseren.
Daarnaast moet Europa fors investeren in strategische technologieën. De Europese Commissie zet onder anderen in op de volgende twee initiatieven:
- Start-up en scale-up strategy – het verlagen van barrières voor Europese start-ups.
- Versterking van de Europese onderzoeksruimte (ERA) – de uitgaven aan R&D moeten naar 3% van het BBP, nu is dat slechts 2,4%.
Een krachtiger Europa: meer macht voor de EU?
Moet de EU meer macht krijgen om knopen door te hakken? Volgens Sigrid Johannisse, werkzaam op de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de EU, wordt dit steeds noodzakelijker. Ze benadrukt dat “no one left behind” vaak verkeerd wordt geïnterpreteerd. “Dit betekent niet dat overal dezelfde regels moeten gelden, maar dat élke regio moet profiteren van besluiten.”
De discussie over strategische autonomie is geen nieuw fenomeen. Nederland is een succesmodel in hightech juist omdat we altijd internationaal hebben samengewerkt, stelt Johannisse.
“Onze kracht ligt in de mondiale waardeketens. Maar dat model staat nu enorm onder druk.”
Dat geldt niet alleen voor Europa, maar ook voor de VS, waar protectionistische maatregelen de economie ingrijpend veranderen. De vraag is: hoe ver willen we gaan? Hoeveel productie halen we terug naar Europa, en tegen welke prijs?
Tijd voor actie
Het HNP-webinar maakte het volgende kraakhelder:
- Europa kan zich geen stilstand veroorloven.
- De interne markt moet worden versterkt, zonder overregulering.
- Vergroening en concurrentievermogen gaan hand in hand.
- Strategische autonomie vraagt om slimme samenwerking en forse investeringen in innovatie.
De uitdagingen zijn groot, maar de potentie is er. De tijd van afwachten is voorbij: Europa moet vooruit.
Heb je het webinar gemist of wil je het terugkijken? Dat kan hier.
Door:
Leah Corsmit, Huis van de Nederlandse Provincies.
Bronnen:
Regio’s aan zet: de interne markt en het EU-concurrentievermogen van morgen – Live Webinar
