EU-top zet koers naar defensie-zelfstandigheid

Posted 12 maart 2025

In Agrofood, Circulaire Economie, Digitalisering, Duurzame & Gezonde Leefomgeving, Klimaat & Energie, Mobiliteit, Regionale Economie

Op 6 maart hebben de Europese staatshoofden en regeringsleiders in een speciale EU-top nieuwe conclusies aangenomen over de toekomst van de Europese defensie. Tijdens deze speciale top, gefocust op Oekraïne en Europese defensie, onderstrepen de besluiten de noodzaak van een sterker, zelfstandiger en slagvaardiger Europa.

De Russische oorlog tegen Oekraïne en de bredere gevolgen daarvan vormen een existentiële uitdaging voor de Europese Unie. Daarom zet de EU vaart achter het versterken van haar defensiecapaciteit, het verminderen van strategische afhankelijkheden en het ontwikkelen van een robuuste defensie-industrie.

Meer investeringen en financiële middelen voor defensie

De Europese Raad benadrukt de noodzaak van een aanzienlijke verhoging van de defensie-uitgaven en steunt daarmee het ReArm Europe-plan van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, dat zij enkele dagen voor de top lanceerde. Dit plan moet Europa in staat stellen om 800 miljard euro te mobiliseren voor veiligheid en defensie.

Het plan stelt verschillende maatregelen voor:

Flexibele begrotingsregels: De Commissie wordt opgeroepen om nationale ontsnappingsclausule van de Europese begrotingsregels te activeren, zodat lidstaten hun defensie uitgaven kunnen verhogen.
Nieuwe EU-financiering: De Commissie moet extra financieringsmogelijkheden voorstellen, inclusief een nieuw EU-instrument waarmee lidstaten leningen tot 150 miljard euro kunnen krijgen, gedekt door de EU-begroting.
Versterking van de Europese Investeringsbank (EIB): De Raad roept de EIB op haar financieringsmogelijkheden voor de defensie-industrie uit te breiden.
Betrekken van private investeerders: De Commissie wordt gevraagd om particuliere investeringen in de defensiesector te stimuleren en de strategische waarde van defensie voor Europa te onderstrepen, via de Savings and Investment Union.

Von der Leyen pleitte er via ReArm Europe plan ook voor om EU-landen de mogelijkheid te bieden hun defensie-uitgaven te verhogen via het Cohesiebeleid binnen de EU-begroting. De Europese Raad heeft hier echter geen standpunt over ingenomen.

Prioriteiten voor Europese defensiecapaciteit

De Europese Raad identificeert een aantal cruciale gebieden waarin de EU haar capaciteiten moet versterken, mede op basis van de lessen uit de oorlog in Oekraïne:

Lucht- en raketverdediging
Artilleriesystemen en precisiestrike-capaciteiten
Productie van raketten en munitie
Drones en anti-dronesystemen
Strategische capaciteiten, waaronder ruimtelijke beveiliging en bescherming van kritieke infrastructuur
Militaire mobiliteit
Cyberveiligheid, kunstmatige intelligentie en elektronische oorlogsvoering

De Raad benadrukt dat een sterke verdediging van de EU-grenzen – met speciale aandacht voor de oostelijke grens vanwege de dreiging van Rusland en Belarus – essentieel is voor de veiligheid van heel Europa. Ook de bescherming van de zuidelijke en maritieme grenzen krijgt prioriteit.

Samenwerking, innovatie en regelgeving

Om de defensie-industrie sneller te laten opschalen en efficiënter te maken, pleit de Europese Raad voor:

Meer gezamenlijke inkoop en standaardisatie om kosten te verlagen en interoperabiliteit te verbeteren.
Snelle afronding van onderhandelingen over het Europees Defensie Industrieprogramma (EDIP).
Versterkte ondersteuning voor onderzoek en innovatie via het Europees Defensiefonds.
Versimpeling van administratieve en juridische procedures voor publieke aanbestedingen en industriële samenwerking, inclusief specifieke regelgeving voor defensie.

Europese defensie en samenwerking met partners

Een sterkere Europese defensie moet bijdragen aan de wereldwijde en trans-Atlantische veiligheid. De Europese Unie blijft complementair aan de NAVO, die voor de NAVO-lidstaten de basis blijft voor collectieve verdediging. Lidstaten worden aangemoedigd om gezamenlijk op te trekken in aanloop naar de NAVO-top in juni 2025 en de samenwerking met gelijkgestemde niet-EU-partners te versterken.

Toekomstvisie: Witboek over de Europese Defensie

De Europese Raad kijkt uit naar het aankomende Witboek over de Toekomst van de Europese Defensie, waarin verdere financieringsmogelijkheden en strategische richtingen worden uitgewerkt. Op de komende bijeenkomsten in maart en juni 2025 zal de Raad hierop terugkomen.

Met deze besluiten zet de EU een belangrijke stap naar een sterkere, meer zelfstandige en beter toegeruste defensie, zodat Europa voorbereid is op de dreigingen van vandaag en morgen.

Een Nederlandse ‘nee’

Een kleine meerderheid in de Tweede Kamer stemde op 11 maart tegen het nieuwe defensieplan van de Europese Commissie. De Kamer steunde een motie, waaronder de coalitiepartijen PVV, NSC en BBB, om niet deel te nemen aan ReArm Europe.

De tegenstemmers vrezen dat het plan in lidstaten de begrotingsregels teveel laat versoepelen, wat de staatsschuld kan verhogen.

Ook de mogelijkheid van gezamenlijke EU-leningen stuit op weerstand, uit angst dat lidstaten elkaars schulden moeten dragen.

Premier Schoof stemde namens Nederland tijdens de EU-top op 6 maart al in met de hoofdlijnen van ReArm Europe, ondanks de latere afwijzing in de Kamer.