EU-subsidies Lelylijn, Emmen-Rheine en Zwolle-Münster stap dichterbij

Posted 24 april 2023

Subsidie vanuit de EU voor enkele Nederlandse treinverbindingen, zoals de Lelylijn, is een stap dichterbij. Het Europees Parlement heeft haar standpunt inzake de herziening van het TEN-T netwerk ingenomen, waardoor de onderhandelingen met de Europese transportministers kunnen beginnen.

Uitbreiding transportnetwerk

Drie Nederlandse spoorverbindingen, de Lelylijn, het Emmen-Rheine traject en het Zwolle-Münster traject, kunnen mogelijk rekenen op Europese steun. Het Europese Parlement nam op 19 april 2023 haar standpunt in over de herziening van het Trans-Europese Vervoersnetwerk (TEN-T). Als er tijdens de onderhandelingen met de EU-lidstaten wordt besloten dat deze verbindingen onderdeel worden van het TEN-T netwerk, zijn projecten binnen deze verbindingen subsidiabel vanuit de Connecting Europe Facility (CEF). Dit fonds financiert de realisatie van het TEN-T netwerk en heeft als doel de investeringen in de Europese vervoers-, energie- en digitale infrastructuurnetwerken te versnellen.

Het Parlement legt vooral de nadruk op het grensoverschrijdend gelijkstellen van technische en operationele standaarden voor ieder transportmiddel, zoals passagiers- en vervoerstreinen die binnen vijftien minuten de interne Europese grenzen overgaan. Intermodaal vervoer zou dan primair via spoor, binnenwateren of via kustvaart plaatsvinden, met de uitzondering op de eerste en laatste kilometers van het transport.

De onderhandelingen tussen het Parlement en de Raad van de EU zijn inmiddels begonnen. De verwachting is dat er voor juli 2023 een eerste akkoord wordt bereikt, alvorens de wet van kracht gaat.

Urban Nodes

Als het aan het Parlement ligt, krijgen veel Nederlandse steden een plek op de lijst van zogeheten ‘Urban Nodes’ en hiermee een sterkere rol in het herziene TEN-T netwerk. Urban Nodes zijn stedelijke knooppunten waar de infrastructuur van het TEN-T netwerk zowel binnen het netwerk verbonden zijn als met het regionale en lokale vervoer. Het TEN-T netwerk bestaat op dit moment uit 88 Urban Nodes, die dienen als belangrijke knooppunten voor de sociaal-economische en technologische structuur van het TEN-T netwerk. De Urban Nodes moeten een duurzaam stedelijk mobiliteitsplan (SUMP) opstellen. Het Parlement wil de SUMP voor Urban Nodes verplicht maken om in aanmerking te komen voor Europese CEF-subsidie.

De decentrale overheden, waaronder de provincies, hebben via het Europees Comité van de Regio’s en richting het Europees Parlement gezamenlijk gelobbyd over de Urban Nodes. Hierbij pleitten ze voor het gebruik van ‘functioneel stedelijk gebied’ als definitie bij het aanwijzen van de Urban Nodes. Ook hebben de provincies benadrukt dat het opstellen van een SUMP geen onnodige administratieve lasten met zich mee mag brengen. Bestaande plannen, zoals regionale en stedelijke mobiliteitsplannen, visies en koersnota’s zouden hiervoor als basis mogen worden gebruikt. Daarnaast hebben de provincies ervoor gelobbyd dat lidstaten worden verplicht om regionale en lokale overheden te betrekken bij de analyse van potentiële multimodale vrachtterminals. Deze aandachtspunten zijn vanuit het Huis van de Nederlandse Provincies met bestuurlijke inzet van Michiel Rijsberman, gedeputeerde van de provincie Flevoland, aangedragen en overgenomen in de respectievelijke posities.

Context: TEN-T

In december 2021 publiceerde de Europese Commissie het voorstel om het TEN-T netwerk te herzien, bedoeld om het netwerk uit te breiden, te verduurzamen en innovatie in de transportsector te stimuleren. In december 2022 namen de Europese transportministers in de Raad hun onderhandelingspositie al aan, waarbij ze Alkmaar en Venlo aan de lijst met Urban Nodes toevoegden.

Het TEN-T netwerk is een onderling verbonden infrastructuur voor lucht, weg, spoor en scheepvaart, die steden verbindt met havens, luchthavens en spoorterminals. Deze verordening is gekoppeld aan de Connecting Europe Facility (CEF). Dit EU-fonds helpt lidstaten en regio’s om de TEN-T doelen te realiseren. Een efficiënt vervoerssysteem is essentieel voor de sociale en economische ontwikkeling van de Europese Unie. Mobiliteit is de sleutel om een Europese interne markt te creëren voor de bevolking, goederen, services en kapitaal. Het Europees vervoersnetwerk moet daarbij efficiënt zijn, met een hoge connectiviteit van alle Europese regio’s, rekening houdend met de externaliteiten van transport.

Het complete TEN-T netwerk dient in 2050 operationeel te zijn. Er wordt onderscheid gemaakt in drie stappen om dit complete netwerk te realiseren. Het kernnetwerk, inclusief strategisch belangrijke knooppunten en verbindingen, dient in 2030 voltooid te zijn. Het uitgebreide netwerk dient in 2050 gerealiseerd te zijn. In een nieuwe, door de Europese Commissie voorgestelde tussenstap, dient in 2040 het uitgebreid kernnetwerk gerealiseerd te zijn.