Eindconclusies Conferentie over de toekomst van Europa: wat betekent dit voor regio’s?

Posted 9 mei 2022

In Agrofood, Circulaire Economie, Digitalisering, Duurzame & Gezonde Leefomgeving, Klimaat & Energie, Mobiliteit, Regionale Economie

De Conferentie over de toekomst van Europa nadert zijn einde: welke eindconclusies kunnen we verbinden aan dit grootschalige en pan-Europese project en wat is de impact van de 49 gedetailleerde voorstellen op de Europese regio’s? De redactie duikt in dit dossier en zoekt het uit in deze longread.

Conferentie over de toekomst van Europa

De Conferentie over de toekomst van Europa, een grootschalig en pan-Europees project om vanuit Europese burgers ideeën op te halen over de toekomst van het continent, is op zijn eind gekomen. Op 29 en 30 april 2022 vond de laatste plenaire zitting van de Conferentie plaats en werden de definitieve 49 voorstellen gepresenteerd. De voorstellen beslaan negen verschillende onderwerpen: Klimaatverandering en milieu; Gezondheid; Sterke economie, sociale rechtvaardigheid en banen; EU in de wereld; Waarden en rechten, rechtsstaat en veiligheid; Digitale transformatie; Europese democratie; Migratie; en Jeugd, sport, cultuur en onderwijs. In dit artikel staan de belangrijkste voorstellen voor de decentrale overheden. Op 9 mei zijn de conclusies in Straatsburg aangeboden aan Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, Roberta Metsola, voorzitter van het Europees Parlement, en aan Emmanuel Macron, namens Frankrijk de huidige voorzitter van de Raad van de EU.

Klimaatverandering en milieu

De conclusies benadrukken allereerst dat het belangrijk is om de veiligheid, de duurzaamheid, de eerlijkheid en de betaalbaarheid van de Europese voedselproductie te garanderen, waarbij biodiversiteit voorop staat. Zo moeten de biologische en duurzame landbouw meer worden gestimuleerd, onder andere door een certificering van koolstofverwijdering en verminderd gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en meststoffen. Verder moet de EU sterk inzetten op de bescherming van de natuur en de biodiversiteit. Lidstaten moeten bindende herbebossingstargets opgelegd krijgen. Hierbij doelt de Conferentie specifiek op de herbebossing van inheemse bomen en de lokale flora. Bestuivende insecten, waterbronnen, rivier en oceanen moeten evengoed meer bescherming genieten. Om draagvlak te creëren voor deze grote en groene transitie, vindt de Conferentie dat lokale gemeenschappen beter moeten worden ingelicht over klimaatverandering.

Tevens willen Europese burgers dat Europa onafhankelijk wordt in zijn energievoorziening. Zij zien dit voor zich door middel van investeringen in hernieuwbare energiebronnen, het verbeteren van de energie-efficiëntie, betaalbaarder openbaar vervoer, infrastructuur die meer is afgestemd op de fiets en het (gedeeld) gebruik van elektrische voertuigen. De Conferentie ziet hier een belangrijke rol weggelegd voor decentrale overheden. Vooral in plattelandsgebieden en op eilanden kan nog veel meer worden gedaan om de verbinding met andere regio’s te bevorderen, waarbij openbaar vervoer een belangrijke rol moet spelen.

Verder benadrukken Europese burgers het belang van circulariteit. Zo willen ze onder meer een transparant etiketteringssysteem, doelstellingen voor preventie en hergebruik van afval en een ambitieuze strategie voor duurzaam textiel en het tegengaan van vroege veroudering van producten.

Sterke economie, sociale rechtvaardigheid en banen

Europese burgers opteren voor een duurzame, veerkrachtige, competitieve en strategisch autonome economie, waarbij de belangen van burgers, vakbonden en het mkb voorop staan. Zo moet de EU de standaardisering van producten tegengaan en meer inzetten op de erkenning van unieke regionale en culturele eigenschappen die producten bezitten. Daarbij wil de Conferentie een Europees programma opzetten dat lokale producenten binnen strategische sectoren ondersteunt in het gebruik maken van Europese programma’s en fondsen, zoals InvestEU. Een belangrijke aanvulling op deze verbeterde economie, is de nadruk op innovatie en innovatieve technologieën. Bedrijven met een groot innovatiepotentieel moeten extra worden gestimuleerd en ondersteund.

Deze innovatieve en competitieve economie gaat hand in hand met sociale rechtvaardigheid, waarbij bepaalde groepen niet achterblijven. Om dit te bereiken, vindt de Conferentie onder meer dat sociale partners en decentrale overheden nauwer moeten worden betrokken bij de implementatie van het Europees Semester, het kader voor de coördinatie van economie beleid in de EU. Daarbij moet de implementatie van de Europese pijler van sociale rechten – twintig beginselen voor een eerlijkere en inclusievere arbeidsmarkt – ook nadrukkelijk meer bij regio’s komen te liggen. Het cohesiebeleid speelt volgens de Conferentie eveneens een grote rol in het creëren van een veerkrachtige economie, waarin regio’s niet achterblijven.

Als laatste vinden Europese burgers dat de belastingsystemen in Europa op de schop moeten, waarbij belastingontduikers, grote vervuilers en techreuzen de rekening moeten betalen. Burgers en het mkb moeten meer worden ontzien.

Waarden en rechten, rechtstaat en veiligheid

Europese burgers zouden onvoldoende op de hoogte zijn van Europese waarden en rechten die staan in de EU-verdragen en het EU-Handvest van de grondrechten. Deze waarden moeten worden bevorderd via het onderwijs, via organisaties voor grensoverschrijdende samenwerking, non-profit organisaties en via het ondersteunen van de meer dan 500 regionale EU-kantoren. Zo geeft de Conferentie aan dat jaarlijkse conferenties over de rule of law moeten worden gehouden, waar burgers, ambtenaren, parlementariërs, decentrale overheden en sociale partners uit alle EU-lidstaten samenkomen. De participatie van burgers rondom Europese beleidsvorming moet worden versterkt, ook op regionaal niveau en in nauwe betrokkenheid met de maatschappij.

Digitale transformatie

Om het digitale decennium van de EU succesvol te maken, is het belangrijk dat iedereen in de EU op een snelle, betaalbare, veilige en stabiele internetverbinding kan rekenen. Het is een prioriteit om de digitale connectiviteit van plattelandsgebieden en regio’s in de periferie te verbeteren. Voor een sterke, digitale economie, is het belangrijk om ruimte te maken voor innovatieve ecosystemen in alle regio’s. Binnen deze ecosystemen krijgen het mkb en startups eerlijke toegang tot subsidies en worden obstakels weggenomen die grensoverschrijdende samenwerking in de weg staan.

Verder moeten nationale cybersecurity centra en lokale en regionale autoriteiten beter samenwerken om cybercrime tegen te gaan. De digitalisering van overheidsdiensten moet ook worden aangemoedigd, maar tegelijkertijd moet er meer controle komen op de data die hiermee wordt verzameld.

Europese democratie

Een belangrijk punt uit de eindconclusies, is dat het subsidiariteitsprincipe (beleid wordt zo dicht mogelijk bij de burger genomen) beter moet worden gerespecteerd. Daarom stelt de Conferentie voor dat nationale en regionale parlementen de mogelijkheid krijgen om een Europees wetsvoorstel in te dienen. Ook willen de burgers af van unanimiteit in de Raad. Het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) en het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) moeten volgens de Europese burgers een aanzienlijk sterkere rol krijgen in de institutionele structuur van de EU en beter worden betrokken in EU-beleidsvorming. Uit de conclusies wordt niet duidelijk wat deze verandering in rol precies moet gaan inhouden. De Conferentie roept de EU-instellingen op dit realiteit te maken, mogelijk door een verdragsverandering met een Europese Conventie.

Jeugd, sport, cultuur en onderwijs

De EU en de lidstaten moeten beter kijken naar de behoeftes van jongeren. De Conferentie ziet daarin specifiek een rol voor regionaal beleid in de EU weggelegd, dat zich moet focussen op goed onderwijs en goede banen. Hierbij is het fenomeen ‘brain drain’ een grote uitdaging: het vertrek van goedopgeleide en vaak jonge mensen uit een bepaalde regio vanwege de ontoereikende arbeidsmarkt. Europese fondsen moeten dit expliciet tegengaan, aldus de conclusies.

Verder ziet de Conferentie een rol voor decentrale overheden en het CvdR om culturele uitwisselingsprojecten en diversiteit te promoten, door zowel actief in te zetten op de bescherming van regionale dialecten en talen, als op regionale culturen.

Conclusie en vervolg

Het overgrote deel van de maatregelen in de eindconclusies hierboven is al in lijn met de huidige Europese wetsvoorstellen en legt enkel accenten. Daarmee verleent deze Conferentie ten dele een democratisch mandaat aan bestaande EU-wetgeving. Echter, de wetsvoorstellen rondom Europese democratie zijn het meest ambitieus en verregaand (ook in hun impact op regio’s) en vergen hoogstwaarschijnlijk een verdragswijziging. Het Europees Parlement heeft al ingestemd met de uitkomsten van de Conferentie en bereidt specifieke voorstellen voor om het proces voor de herziening van de EU-verdragen door te zetten. Deze voorstellen gaan naar de Europese Raad en de nationale parlementen. Echter, het is niet zeker of een verdragswijziging door middel van een Europese Conventie het zal halen, aangezien nationale parlementen hier unaniem mee moeten instemmen.

De 49 eindconclusies, bestaande uit meer dan driehonderd maatregelen, worden op 9 mei 2022 (Europadag) gepresenteerd en overhandigd aan de voorzitters van het Europees Parlement, de Raad van de EU en de Europese Commissie. Zij hebben aangegeven zich te committeren aan de algehele voorstellen en gaan kijken hoe ze de specifieke doelstellingen doeltreffend kunnen opvolgen.