Eerste concept Nederlands Herstel- en Veerkrachtplan gepresenteerd

Posted 4 april 2022

In Agrofood, Circulaire Economie, Digitalisering, Duurzame & Gezonde Leefomgeving, Klimaat & Energie, Mobiliteit, Regionale Economie

Het Nederlandse kabinet heeft het eerste concept van het Nederlandse Herstel- en Veerkrachtplan op 28 maart 2022 gepresenteerd. Daarmee doet Nederland als laatste lidstaat een gooi naar de voor Nederland gereserveerde 4,7 miljard euro uit de Europese Herstel- en Veerkracht Faciliteit, in het leven geroepen naar aanleiding van de coronacrisis.

Nederlands Herstel- en Veerkrachtplan

Op 28 maart 2022 heeft de Nederlandse regering het eerste concept van het Nederlandse Herstel- en Veerkrachtplan (HVP) aan de Tweede Kamer aangeboden. Met het HVP kan Nederland aanspraak maken op het geld uit de Europese Herstel en Veerkracht Faciliteit (HVF), bedoeld om de Europese economie duurzamer, digitaler en veerkrachtiger te maken na de COVID-19 pandemie. Binnen de HVF is er 4,7 miljard euro beschikbaar voor Nederland. Van de middelen moet minstens 37% voor klimaat en 20% voor digitalisering zijn gereserveerd. In het Nederlandse concept HVP zijn dit respectievelijk 40% voor klimaat en 32% voor digitalisering. Het kabinet streeft ernaar om op 31 juli 2022 het definitieve HVP in te dienen bij de Europese Commissie. De deadline is 31 augustus 2022.

Het HVP moet volgens de Europese Commissie gebaseerd zijn op een of meerdere van de volgende zes pijlers: (1) de groene transitie; (2) de digitale transformatie; (3) slimme, duurzame en inclusieve groei; (4) sociale en territoriale cohesie; (5) gezondheid en economische, sociale en institutionele veerkracht; en (6) beleid voor de volgende generaties. Het Nederlandse HVP kent 39 maatregelen: 23 investeringen en 16 hervormingen. Het kabinet legt met dit eerste concept een plan voor dat voortvloeit uit het coalitieakkoord. Het Nederlandse HVP bestaat daarmee niet uit nieuw beleid. In feite wordt het HVP gebruikt om het budget uit het coalitieakkoord aan te vullen binnen de reeds voorgenomen maatregelen en reeds gedane en lopende investeringen die gelinkt kunnen worden aan de zes pijlers van de Commissie. Het concept HVP bevat ook hervormingen naar aanleiding van de landspecifieke aanbevelingen die de Commissie aan Nederland heeft gedaan.

Consultatie

Het huidige conceptplan beslaat op dit moment 7,7 miljard euro, bewust meer dan de financieringsenvelop vanuit de EU voor Nederland, aldus het kabinet. Dit biedt de mogelijkheid om in overleg met de Tweede Kamer en andere stakeholders specifieke accenten te leggen voor het definitieve plan. Gezien de resterende tijd tot de zomer 2022, zal het Nederlandse consultatieproces in een kort tijdbestek plaatsvinden. Het raadplegen van medeoverheden zal gebeuren in drie fases:

Een technische briefing, die plaats vond op 31 maart 2022, waarin de eerste conceptversie is toegelicht door de ministeries van Financiën, Economische Zaken en Klimaat en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het verdere consultatieproces is besproken.
Een ambtelijke raadpleging in april 2022, waar ruimte is voor inhoudelijke input. Het doel is primair om de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van het HVP te peilen. Het is niet de bedoeling nieuw beleid in te brengen. De definitieve deadline voor het aanleveren van input vanuit decentrale overheid is gezet op 30 april 2022.
Een bestuurlijk overleg in mei 2022, waarin op de verwerkte input wordt gereflecteerd en er voor medeoverheden ruimte is om een laatste keer input te geven.

Begin juni 2022 komt er een debat met de Tweede Kamer over de tweede conceptversie van het kabinet, die voortvloeit uit de bovenstaande consultatieprocedure. Hierna kunnen aanpassingen alleen nog worden doorgevoerd door de ministerraad.

Medeoverheden

Het ministerie van Financiën doet een specifieke oproep aan de medeoverheden om deel te nemen aan de consultatieprocedure. Decentrale overheden is gevraagd om voor bepaalde onderwerpen (zoals mobiliteit, natuur, landbouw, energie, onderwijs, informatiemanagement en wonen) een inschatting te maken op de haalbaarheid en uitvoerbaarheid. Het betreft de volgende maatregelen en investeringen uit het HVP:

Tijdelijke subsidieregeling verduurzaming binnenvaartschepen 2021-2025 (Pijler 1). De emissieprestatie van vaartuigen met een interne verbrandingsmotor moet worden verbeterd met de toepassing van een Stage V motor. Dit leidt tot een vermindering van 80-86% stikstof en 97% fijnstof per binnenvaartschip.

Hervorming van autobelastingen (Pijler 1). Er wordt een kilometerbeprijzing (mrb-plus) ingevoerd vanaf 2030. Er komt een vlak tarief per kilometer. Veelrijders gaan zo meer betalen. Hiermee wordt in 2030 de CO² -uitstoot met 2,5 megaton in mindering gebracht.

Groenvermogen waterstof (Pijler 1). Er wordt geïnvesteerd in de ontwikkeling van groene waterstofecosystemen in Nederland. Financiering komt beschikbaar voor demonstratieprojecten, een R&D-programma en een menselijk kapitaal-programma.

Informatiemanagement Overheid (Open op Orde/Wet Open Overheid) (Pijler 2). Informatiesystemen van overheden moeten transparanter worden en vragen acties voor: medewerkers in cultuur en opleiding; processen; informatiesystemen zelf en het bestuur, de toezicht en de handhaving. Alle relevante documenten moeten voor iedereen eenvoudig toegankelijk zijn, daarom worden alle overheidsorganisaties aangesloten op Platform Open Overheidsinformatie (PLOOI).

Programma Natuur – Fase 1 (Pijler 3). Dit programma heeft als doel de stikstofuitstoot in Nederland te verminderen door zich te focussen op de stikstofgevoelige Natura2000-gebieden. De provincies stellen met gebiedspartners vast wat de beste herstelmaatregelen zijn en voeren deze ook uit. Het Rijk ondersteunt dit met algemene, landelijke maatregelen. Zo wordt gezamenlijk het landelijk streven voor natuurherstel behaalt.

Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Pijler 3). Een vrijwillige subsidieregeling stelt varkenshouderijen in staat de bestaande productie definitief en onherroepelijk te beëindigen, om zo geuroverlast en stikstofuitstoot te verminderen. Samen met medeoverheden wordt gekeken hoe deze subsidieregeling eruit komt te zien.

Woningbouwimpuls (Pijler 4). De woningbouwimpuls (Wbi) is een specifieke uitkering aan gemeenten voor het versnellen van de bouw van betaalbare woningen in een kwalitatief goede leefomgeving. De focus ligt daar waar de problemen het grootst zijn: betaalbare woningen voor starters en middeninkomens en prioriteit in gebieden met woningschaarste.

Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (Pijler 4). De regeling is bedoeld voor het verduurzamen van bestaand maatschappelijk vastgoed, om zo het energieverbruik in gebouwen te beperken en alternatieve vormen van energieopwekking aan te sporen. De regeling staat tevens open voor gebouwen in eigendom van decentrale overheden.

De decentrale overheden zijn op dit moment druk bezig om op basis van de aanwezige kennis en expertise tot een zo goed mogelijk advies te komen.

Samenspraak

Het bleef lange tijd onduidelijk op welke manier Nederland tot een gezamenlijk en breed gedragen HVP wilde komen, waarin actief wordt samengewerkt met decentrale overheden, zowel in voorbereiding als uitvoering. In september 2020 werd het IPO-Herstelplan aanboden aan het Rijk, in overleg met de provincies, de regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) en de diverse ministeries. De aanbevelingen werden aangenomen door het Rijk, maar niet toegepast.

In het najaar van 2021 hebben het Interprovinciaal Overleg (IPO), het Huis van de Nederlandse Provincies (HNP,) de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW) samen met andere stakeholders een directe oproep gedaan aan het kabinet om hen te betrekken bij het opstellen van het HVP, nadat echte betrokkenheid uitbleef.

Verder is op 28 oktober 2021 de brief ‘Beste Mark en Stef’ aan het kabinet overhandigd. Er is input gegeven en een position paper geleverd voor het Commissiedebat van 17 november 2021 over het HVP in de Tweede Kamer. In de Tweede Kamer is op 4 november 2021 de motie Dassen-Van der Lee aangenomen, die vroeg snelheid te maken met het betrekken van (regionale) stakeholders bij de uitwerking van het HVP.

Alle overige Europese lidstaten hebben in 2021 hun HVP ingediend en ontvangen inmiddels geld uit de HVF.