Consultatie wijst uit: decentrale overheden niet betrokken bij nationale herstelplannen

Posted 13 juni 2022

In Digitalisering, Klimaat & Energie, Regionale Economie

Een consultatie onder vertegenwoordigers van lokale en regionale overheidsniveaus in de EU-lidstaten wijst uit dat veruit de meeste decentrale overheden nauwelijks betrokken zijn en worden bij het opstellen en coördineren van de nationale herstel- en veerkrachtplannen. Dit is reden tot zorg.

Consultatie

Uit een consultatie, afgenomen door het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) en de Raad van Europese Gemeenten en Regio’s (CEMR), blijkt dat veruit de meeste lokale en regionale overheden onvoldoende zijn en worden betrokken bij het opstellen en coördineren van de nationale herstel- en veerkrachtplannen (HVP). Met het HVP maken lidstaten aanspraak op het geld uit de Europese Herstel en Veerkracht Faciliteit (HVF), bedoeld om de Europese economie veerkrachtiger, duurzamer en digitaler te maken na de COVID-19 pandemie. De consultatie is gehouden in het voorjaar van 2022 en afgenomen onder decentrale overheden uit negentien lidstaten, waaronder Nederland.

Het eigenaarschap van decentrale overheden over hun nationale HVP is zorgelijk laag, aldus het CvdR en het CEMR. Bijna geen enkele respondent geeft aan dat ze voldoende geconsulteerd zijn en worden door hun nationale overheid over de invulling van de coördinatie van het HVP, het definiëren van de prioriteiten en doelstellingen en het identificeren van de benodigde investeringen en hervormingen. Dit leidt ertoe dat de decentrale overheden weinig vertrouwen hebben in een geslaagde uitvoering van het HVP. Zo denken bijna alle respondenten dat het HVP onvoldoende effectief zal zijn in het aanpakken van de belangrijkste uitdagingen voor decentrale overheden in hun lidstaat. Daarbij zijn er serieuze twijfels of de plannen wel voldoende zullen bijdragen aan de groene en digitale transitie, als ook de territoriale cohesie. Dit is verontrustend, want het HVF heeft als primair doel om deze transities te versnellen en zo de Europese economie te versterken. Verder geven veel respondenten aan dat het onduidelijk is hoe de plannen samengaan met het gebruik van andere Europese fondsen en subsidies.

Rob Jonkman, wethouder van de gemeente Opsterland en CvdR-rapporteur over de HVF, verklaarde dat hij nog steeds gelooft dat er tijd is om de ingezette koers te corrigeren, “door ervoor te zorgen dat lokale en regionale overheden – in de praktijk en niet alleen op papier – worden erkend als volwaardige partners in de uitvoering van de herstelplannen.”

Cohesion Core Group

Op 9 juni 2022 ontving het Huis van de Nederlandse Provincies de Cohesion Core Group van de Conference of Peripheral Maritime Regions (CPMR), om het cohesiebeleid te bespreken. Marc Lemaître, directeur-generaal bij DG Regional and Urban Policy , was tevens aanwezig. De vraag die centraal stond, was: “Hoe beïnvloedt het HVF de toekomst van het cohesiebeleid?” Dezelfde twijfels die terug te lezen zijn in de uitkomsten van de bovenstaande consultatie, kwamen ook tijdens deze bijeenkomst naar voren. De regio’s binnen het CPMR signaleren een mismatch tussen het HVF en het cohesiebeleid, vanwege het niet betrekken van decentrale overheden bij het nationale HVP. Het CPMR ziet eveneens dat regio’s moeite hebben met de toenemende verscheidenheid aan instrumenten die aan het cohesiebeleid hangen, zoals het HVF.

De consensus was, dat niet alles kan worden opgelost met een gecentraliseerde, top-down aanpak, zoals bij het HVF is gebeurd. Territoriale verschillen vragen om maatwerk in beleid, omdat de uitvoering van de herstelplannen grotendeels in de regio’s wordt gerealiseerd. Daarom moeten Europese programma’s zoals het HVF worden vormgegeven aan de hand van een territoriale, decentrale en gebiedsgerichte aanpak, met regionale verschillen in het achterhoofd, zodat de uitvoering van deze programma’s optimaal is.

Nederland

Voor de decentrale overheden in Nederland is dit niets nieuws. Na herhaaldelijke en actieve pogingen om betrokken te worden bij het opstellen van het Nederlandse HVP, presenteerde de Nederlandse regering op 28 maart 2022 het eerste concept, dat niet in samenspraak met decentrale overheden en regionale stakeholders werd opgesteld. Decentrale overheden zijn slechts gevraagd om op de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van dit concept een reactie te geven. Naar verwachting komt het kabinet deze maand met een tweede conceptversie van het HVP, die voortvloeit uit de consultatieprocedure. Nederland moet het plan voor 31 augustus 2022 indienen bij de Europese Commissie.