Commissie presenteert REPowerEU: minder afhankelijk worden van Russisch gas

Posted 14 maart 2022

De Europese Commissie heeft het REPowerEU-plan gepresenteerd, met als doel de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen sterk te verminderen. Het plan is onderdeel van een bredere Mededeling om de stijgende energieprijzen en de afhankelijkheid van Russisch gas aan te pakken.

Gezamenlijke actie

De stijgende energieprijzen en de recente Russische invasie in Oekraïne vragen om een gezamenlijk aanpak om de transitie naar groene energie te versnellen en de energie-onafhankelijkheid in de EU te vergroten. De Europese Commissie presenteerde daarom op 8 maart 2022 de Mededeling inzake gezamenlijke EU-actie voor meer betaalbare, veilige en duurzame energie. De Mededeling bestaat uit twee delen: het aanpakken van de crisis door de hoge energieprijzen en het REPowerEU-plan. In onderstaand bericht wordt nader ingegaan op dit REPowerEU-plan. Het bericht over de aanpak van de noodsituatie leest u hier.

Het REPowerEU-plan heeft als doel de afhankelijkheid van Russisch gas in 2030 met 155 miljard m³ fossiel gas terug te dringen. Dit is 55 miljard m³meer dan beoogd bij een volledige uitvoering van het ‘Fit for 55’-pakket. De Commissie hoopt dat twee derde van die vermindering al in 2022 plaats vindt. Om dit te bewerkstelligen, komt de Commissie met een plan dat de veerkracht van het EU-brede energie systeem zal vergroten. Dit plan kent twee pijlers: de diversifiëring van de gasvoorziening en de versnelde inzet op hernieuwbare energie.

Diversifiëring van de gasvoorziening

De Commissie gaat allereerst op zoek naar andere manieren om aan gas te komen. Hiervoor wil ze vloeibaar aardgas (LNG) importeren uit niet-Russische bronnen via pijpleidingen van niet-Russische leveranciers. Hiervoor zijn nieuwe aanvoerroutes vanuit het zuiden interessant, zoals de gascorridor uit Azerbeidzjan. Verder wordt er ingezet op waterstof en biomethaan als alternatieven voor gas.

Waterstof
De Commissie heeft toegezegd bestaande regelgevingskaders voor het verder ontwikkelen van de waterstofmarkt te bevorderen. Ze wil de ontwikkeling van een geïntegreerde gas- en waterstofinfrastructuur, de waterstofopslagfaciliteiten en een haveninfrastructuur ondersteunen. Alle nieuwe, grensoverschrijdende infrastructuur moet geschikt zijn voor waterstof. Verder hoopt de Commissie samen te werken met enerzijds (mediterrane) partners om partnerschappen voor groene waterstof op te zetten en anderzijds met de industrie, om een Europese waterstoffaciliteit op te zetten. Hiermee wil de Commissie de toegang tot betaalbare, hernieuwbare waterstof te verbeteren.

Biomethaan
De Commissie roept op tot een verdubbeling van targets voor de biomethaan productie ten opzichte van de targets in het ‘Fit for 55’-pakket. De nationale strategische plannen uit het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) moeten hierop aansluiten om financiering te kanaliseren naar de productie van biomethaan. Hiermee heeft het REPowerEU-plan direct impact op de Nederlandse landbouwplannen.

Naast gas importeert de EU ook 27% van haar olie en 46% van haar steenkool uit Rusland. De Mededeling bevat weinig informatie hoe de EU dit wil beperken, maar verklaart dat de “EU een bredere diversiteit aan potentiële leveranciers heeft.”

Versnelde inzet op hernieuwbare energie

Door sneller over te stappen op hernieuwbare energie, wordt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en daarmee van Rusland verkleind. Daarom is het versnellen van de groene transitie de tweede pijler binnen het REPowerEU-plan. De Commissie dringt erop aan dat lidstaten rondom hernieuwbare energie:

hun vergunningsprocedures vereenvoudigen om vertragingen te verminderen, onder andere door de Richtlijnen Hernieuwbare energie en Energie-efficiëntie volledig en snel om te zetten;
meer inzetten op zonne- en windenergie;
de jaarlijkse inzet van warmtepompen verdubbelen tot 10 miljoen installaties in de komende vijf jaar;
versneld in kaart brengen wat geschikte gebieden op land en in zee zijn voor energieprojecten;
financiële middelen uit InvestEU-fonds in het kader van hernieuwbare energie openstellen.

De Commissie geeft aan dat het “energie-efficiëntie eerst” beginsel relevanter dan ooit is. Dit beginsel dient dan ook in alle sectoren en beleidsmaatregelen te worden toegepast. Daarnaast wordt benoemd dat de “Fit for 55”-voorstellen versterkt kunnen worden met hogere of eerdere streefdoelen voor energie-efficiëntie en hernieuwbare energie.

Vervolg

De volledige uitvoering van de voorstellen uit het “Fit for 55”-pakket zal bijdragen aan het verminderen van het gasverbruik, maar meer is nodig om de doelstellingen uit het REPowerEU-plan te halen. De huidige situatie heeft daarmee gevolgen voor de onderhandelingen over het pakket en dus ook impact op de invulling van de Nederlandse klimaatplannen. De Commissie geeft aan bereid te zijn het REPowerEU-plan tegen de zomer verder te ontwikkelen, in samenwerking met de lidstaten.

Context

De nieuwe Mededeling bouwt voort op de toolbox van oktober 2021, waarmee lidstaten al maatregelen konden nemen tegen de sterk stijgende energieprijzen. Met de invasie van Rusland in Oekraïne is de noodzaak voor verduurzaming nog groter geworden en is er toenemende druk op de EU om zich los te maken van de Russische energie-import. De Commissie kijkt met de lidstaten welke huidige projecten de doelstellingen uit de Mededeling al ondersteunen. De Commissie geeft aan ook de nationale herstelplannen mee te nemen in deze beoordeling. De Mededeling bevat daarmee een mix van bestaande en nieuwe maatregelen.

Voor specifieke vragen kunt u contact opnemen met Caspar Brusewitz, dossierhouder Klimaat & Energie vanuit het Huis van de Nederlandse Provincies.