België nieuwe voorzitter van de Raad van de EU: de prioriteiten op een rij

Posted 15 januari 2024

In Agrofood, Circulaire Economie, Klimaat & Energie, Regionale Economie

Met ingang van 1 januari 2024 is België voor een half jaar de voorzitter van de Raad van de EU. Met meerdere oorlogen, wellicht een toekomstige EU-uitbreiding en de Europese Parlementsverkiezingen in het vooruitzicht, wordt het een bewogen jaar. Waar gaat de aandacht van de Belgen naar uit?

Belgisch voorzitterschap

België heeft het stokje overgenomen van Spanje en mag zich een half jaar lang voorzitter van de Raad van de EU noemen. Dit houdt in dat België alle Europese ministerraden en Europese Toppen zes maanden lang voorbereidt en de agenda bepaalt. Verder leidt de voorzitter de onderhandelingen namens de lidstaten met het Europees Parlement en de Europese Commissie over EU-wetgeving.

Door de staatsstructuur van België, zijn de bevoegdheden die in de Europese ministerraad worden besproken, verspreid over verschillende regeringen. België maakt als enig land gebruik van de mogelijkheid uit het Verdrag van Maastricht: dit bepaalt dat ministers van deelstaten mogen zetelen in de Raad van de EU. Regionale ministers zullen daarmee Europese ministerraden voorzitten.

Een nieuwe fase

De eerste helft van 2024 is bijzonder, omdat de Commissie haar mandaat afrondt en de Europese Parlementsverkiezingen van 6 tot en met 9 juni plaatsvinden. Dat betekent dat er na het eerste kwartaal van 2024 geen nieuwe wetsvoorstellen vanuit de Commissie komen. Het wetgevingsproces komt in aanloop naar de verkiezingen ook stil te liggen.

Het Belgische voorzitterschap focust zich enerzijds op het afronden van lopende onderhandelingen op EU-wetgeving. Dit betreft nog 140 dossiers. België verwacht de komende twee maanden 60 dossiers te kunnen afronden. Ter vergelijking: Spanje rondde als voorzitter 70 dossiers af, maar dan in een volledige termijn van zes maanden. Dit vormt een grote uitdaging voor de nieuwe voorzitter.

Anderzijds zal België de lead nemen in de onderhandelingen rondom de Strategische Agenda 2024-2029. Dit is een kader, opgesteld door de staats- en regeringshoofden van de EU-lidstaten, waarbinnen de nieuwe Europese Commissie haar nieuwe beleidsperiode zal vormgeven. Het is daarmee van groot belang voor de EU. Wat zegt België hierover in haar programma?

Beschermen, versterken, vooruitzien

Een van de dingen die direct opvalt aan het programma van het Belgisch voorzitterschap, is de nadruk op de democratie en rechtstaat, de bewaking van de Europese grenzen, de strategische autonomie van de EU en de mogelijke toekomstige uitbreiding van de lidstaten. Afgelopen jaren waren voorzitterschappen doorgaans gefocust op de interne markt en klimaat- en milieuwetgeving. Door veranderende geopolitieke verhoudingen, kijkt de EU met een andere blik naar de toekomst dan eerst. Het is dan ook niet opmerkelijk dat het programma wordt aangeduid met de woorden: “Beschermen, versterken, vooruitzien.”

Zo zegt het voorzitterschap over de uitbreiding van de EU dat het de EU in staat zal stellen nieuwe leden op te nemen. Dit betekent volgens de Belgen een “gedachtewisseling over de nodige interne hervormingen voor een geslaagde toekomstige uitbreiding”. Verder wil België zich richten op de diversificatie van de Europese export en toeleveringsketens, met bijzondere aandacht voor de gewaarborgde toegang tot kritieke grondstoffen en innovatieve technologieën. Dit is cruciaal voor de open, strategische autonomie die de nieuwe voorzitter beoogt. Daarnaast gaat België ijveren voor “een sterker optreden van de EU in de externe dimensie van migratie en asiel”, zoals het tegengaan van migrantensmokkel en illegaal vertrek naar de EU en het beter beschermen van de grenzen. Voor decentrale overheden staan er enkele relevante voornemens in het programma.

Economische, territoriale en sociale cohesie

Zo schrijft het Belgisch voorzitterschap vrij uitgebreid over het belang van het cohesiebeleid als verbindende kracht binnen de EU. Vanaf 2027 loopt de huidige programmaperiode van het cohesiebeleid af en moet er een nieuw voorstel voor een programma na 2027 komen. Daarom zijn de onderhandelingen sinds 2023 al volop bezig. De nieuwe voorzitter zal meerdere besprekingen organiseren over de obstakels voor grensoverschrijdende samenwerking en de invulling van het nieuwe cohesiebeleid. Daarnaast wil België zich voornamelijk richten op het bestrijden van de verharding van de bodem, stedelijke wildgroei en bodemafdekking. Ook zal België bijdragen aan de tussentijdse evaluatie van de Territoriale Agenda 2030. Als laatste wil het voorzitterschap een dialoog organiseren over de toekomst van het stedelijk beleid in de EU.

Economie

Afgelopen jaren hebben meerdere crises de Europese interne markt geteisterd. De nieuwe voorzitter wil daarom de werking van de interne markt bespreken, in opmars naar de Strategische Agenda 2024-2029. Daarom komt België met een grondige evaluatie om lessen te trekken uit eerdere crises en hoe ze om te vormen tot kansen voor burgers en bedrijven.

Verder wil het Belgisch voorzitterschap het Europese industriebeleid versterken, met extra aandacht voor een ecosysteem en waardeketenbehandeling. Daarom zal zij de doeltreffendheid van instrumenten zoals IPCEI’s (projecten van gemeenschappelijk Europees belang), InvestEU en de Europese Innovatieraad evalueren en eventuele gaten in kaart brengen en opvullen.

Als laatste gaat België zich inzetten voor het afronden van de onderhandelingen over de Europese nettonulindustrie, een wetsvoorstel uit 2023 om de industrie duurzaam en onafhankelijk te maken. Daarbij focust de voorzitter zich in het bijzonder op de circulaire economie en het verminderen van de materiaalvoetafdruk en waterstof- en koolstofafvang, -gebruik en -opslag.

Energie

Op het energiedossier zet België de huidige inspanningen en onderhandelingen voort. Extra aandacht gaat uit naar het bevorderen van de internationale waterstofhandel, door het promoten van geloofwaardige certificering en marktplatformen. Dit zal de voorzitter doen in samenwerking met de Commissie, rondom de pas gelanceerde waterstofbank.

Verder wil het Belgisch voorzitterschap een Renovatieweek organiseren, om kennis en kunde uit te wisselen over het duurzaam renoveren van publieke en residentiële gebouwen. De focus ligt hier op de bouwsector, de circulariteit van bouwmaterialen en eventuele financieringsinstrumenten.

Landbouw en visserij

Het huidige landbouw- en visserijbeleid moet in de nieuwe Commissiefase opnieuw worden vormgegeven. In aanloop naar de Strategische Agenda 2024-2029, zal België zich inzetten voor een toekomstbestendig beleid, dat op holistische werkwijze tot stand komt, door middel van een keten-, sector- en vakoverschrijdende benadering.

Qua onderwerpen richt België zich op externe visserijovereenkomsten, met daarin de verschillende belangen van de Europese visserijvloten in acht nemend. Voor landbouw ligt de prioriteit bij beleidscoherentie tussen handel-, milieu-, klimaatkwesties en een gelijke verdeling van de kosten, baten en risico’s in de overgang naar een duurzaam voedselsysteem.

Klimaat

De Commissie doet in het eerste kwartaal van 2024 nog enkele belangrijke mededelingen: over een EU-klimaatdoelstelling tegen 2040, een strategie voor het beheer van industriële koolstof en de tussentijdse evaluatie van het achtste milieuactieprogramma. De nieuwe voorzitter leidt deze onderhandelingen en zal deze gesprekken als opmaat naar de Strategische Agenda 2024-2029 gebruiken. Verder zal de voorzitter zich vooral richten op het afsluiten van de lopende dossiers.

Voorzitterschap

Het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie roteert. Elk halfjaar is een andere lidstaat voorzitter. In het tweede halfjaar van 2023 was Spanje voorzitter. Na België zal Hongarije het stokje in juli 2024 overnemen. Elke lidstaat geeft aan het voorzitterschap een eigen invulling.