“Atlas of European Values” gepresenteerd in het Huis van de Nederlandse Provincies

Posted 16 mei 2022

Op 9 mei 2022 werd de “Atlas of European Values” gepresenteerd in het Huis van de Nederlandse Provincies (HNP), een onderzoek van Tilburg University naar de waarden van Europeanen. De Nederlandse Permanente Vertegenwoordiger bij de EU, Robert de Groot, nam de Atlas in ontvangst. Hoe verliep deze dag?

Presentatie

Afgelopen 9 mei 2022, op Europadag, hebben onderzoekers Loek Halman, Tim Reeskens, Inge Sieben en Marga van Zundert van Tilburg University de nieuwste editie van de “Atlas of European Values: Change and Continuity in Turbulent Times” gepresenteerd in het Huis van de Nederlandse Provincies (HNP). Deze Atlas biedt een overzicht van de waarden van inwoners op het Europees continent en is de derde in de serie van dergelijke atlassen.

Wim van de Donk, Rector Magnificus van de Tilburg University en oud HNP-voorzitter, sprak in zijn openingswoord over het belang van deze Atlas, met name in tijden van oorlog op het Europese continent. In de woorden van Van de Donk willen mensen in een rechtvaardige, duurzame en sociale samenleving wonen. Het onderzoek laat dit duidelijk zien; het geeft inzicht in wat Europeanen willen in hun leven en hun toekomst. De Atlas is een duidelijke boodschap aan de Europese Commissie: het is een oproep om blijvend te investeren in onderwijs en onderzoek die zulke belangrijke resultaten mogelijk maken. De Atlas biedt onmisbaar inzicht over de mentaliteit in de samenleving. Dit is nodig en bruikbaar voor het maken van passend beleid.

Overhandiging eerste editie

De nieuwe Atlas werd overhandigd aan Robert de Groot, Permanent Vertegenwoordiger van Nederland bij de EU. Hij benoemde eveneens de oorlog in Oekraïne en gaf aan dat deze Atlas belangrijker is dan ooit: hoe gaan we ons verenigen op een continent dat zo divers is en hoe zorgen we ervoor dat we sterker uit deze oorlog komen? De Atlas kan helpen bij het beantwoorden van deze prangende vragen. Er is volgens De Groot een duidelijke behoefte aan het herzien van de structuren en instituties in onze samenleving. We zouden ons moeten richten op een Europa van gedeelde waarden, waar iedereen onderdeel van is. Waarden en het Europese sociale model zijn Europa’s unique selling point. Hierbij benadrukt De Groot dat het belangrijk is dat we ons richten op Europa als continent en niet enkel op de Europese Unie. De 49 conclusies van de Conferentie over de Toekomst van Europa – die eveneens op 9 mei 2022 werden gepresenteerd – moeten daarom samen met deze Atlas onze gids zijn voor de komende jaren.

Atlas of European Values

De Atlas is samengesteld op basis van survey-gegevens uit de European Values Study (EVS), bestaande uit meer dan tweehonderd grafieken met data uit 36 Europese landen. De EVS verzamelt sinds 1981 data over Europese burgers, waarvan de meest recente data in 2017 zijn verzameld. De EVS-data zijn al twee keer eerder gebruikt voor een Atlas, in 2005 en 2011. Voor de huidige Atlas uit 2022 zijn alle beschikbare en relevante data van de EVS sinds 1981 gebruikt. Daarmee beslaat de Atlas de waarden en normen van meer dan achthonderdmiljoen Europeanen. De data zijn uitgesplitst op basis van woonplaats, generatie, opleidingsniveau, inkomen, geslacht, religie, mate van urbanisatie, burgerstatus en gezondheid.

Het motto van de EU is “united in diversity” en dit zien we ook terug in de Atlas. Europese landen komen over de jaren heen niet dichter bij elkaar qua waarden en normen, maar blijven divers en kennen daarmee grote verschillen. De Atlas heeft de waarden opgedeeld in zes hoofdstukken, met telkens een leidende vraag:

Identiteit: hoeveel mensen zien zichzelf als Europeaan?
Welvaart: hoe gelukkig en voldaan voelen mensen zien?
Migratie: hoe hoog is de acceptatie van migranten in de samenleving?
Duurzaamheid: moeten overheden duurzaamheid prioriteren, ook als dit ten koste gaat van economische groei en banen?
Solidariteit: ondersteunen mensen elkaar, ook als er geen beloning aan vast zit?
Democratie: is het belangrijk om een stem te hebben in hoe je land wordt bestuurd?

Sommige resultaten zijn opvallend. Zo zien we dat burgers in sommige niet-EU landen zich meer Europeaan voelen dan EU-burgers. Het niveau van verbondenheid met je stad, regio en land is doorgaans hoog in alle Europese landen, maar de verbondenheid met Europa en de wereld fluctueert aanzienlijk. In Nederland zien we bijvoorbeeld dat de verbondenheid met het land het grootst is (bijna 90%), gevolgd door de stad (80%) en de regio (ongeveer 62%). De verbondenheid met Europa en de wereld ligt rond de 55%. In andere landen, zoals Zweden en Noorwegen, liggen al deze waardes een stuk hoger (tussen de 80% en 90%). Echter, in Rusland of Azerbeidzjan voelt nog geen 20% van de burgers zich verbonden met Europa of de wereld.

Verder laat de Atlas zien dat landen met een hoger bruto binnenlands product doorgaans gelukkigere burgers hebben, al wil dit niet zeggen dat economische groei geluk creëert, aldus de onderzoekers. Verder worden baanverlies, criminaliteit en druk op de verzorgingsstaat als redenen genoemd om angst te voelen tegenover migratie. Daarnaast zijn opvallend veel burgers positief over het prioriteren van klimaatbeleid. De mate van solidariteit – gemeten aan de hand van vertrouwen – met de gehele samenleving is hoger in Noordwest-Europa, waar mensen vertrouwen hebben in zowel hun familie en vrienden, als kennissen en vreemden. Als laatste concludeert de Atlas dat bijna alle Europese burgers het belangrijk vinden om een stem te hebben in het besturen van hun land, zoals met verkiezingen, ten opzichte van een sterke leider.

EVALUE

Tijdens de bijeenkomst is eveneens de European Values in Education (EVALUE)-tool gelanceerd. Deze tool kent allereerst een interactieve map, waarbij je de gegevens uit de Atlas op basis van onderwerpen, landen, tijd en groepen in de samenleving kan selecteren en zo makkelijk kan inzien. Verder biedt EVALUE lesmateriaal voor docenten om burgerschapsonderwijs vorm te geven.