Akkoord bereikt: EU vergroot autonomie en zet in op ambitieuze wet kritieke grondstoffen

Posted 20 november 2023

In Circulaire Economie, Digitalisering, Regionale Economie

Europese lidstaten en het Europees Parlement zijn voorlopig akkoord met de nieuwe EU-wet voor kritieke grondstoffen. Het akkoord is ambitieus: aluminium wordt een strategische grondstof, de recycling van grondstoffen moet omhoog en de vergunningsprocedure wordt duidelijker.

Akkoord gesloten

De Europese lidstaten en het Europees Parlement hebben een voorlopig akkoord gesloten over de Europese wet inzake kritieke grondstoffen (CRMA). Kritieke grondstoffen zijn essentiële bouwstenen voor technologieën die bijdragen aan de groene en digitale transitie. Het betreft bijvoorbeeld onderdelen van chips, maar ook digitale toepassingen in het leger en de gezondheidszorg. De EU wil meer strategische autonomie en economische weerbaarheid creëren door dit soort grondstoffen zelf te mijnen. In het voorlopige akkoord voegen de lidstaten en Europarlementariërs extra maatregelen en duidelijkheden toe om deze strategische autonomie zo goed als mogelijk te waarborgen.

Beide instellingen, de lidstaten in de Raad van de EU en het Europees Parlement, moeten het akkoord nog formeel goedkeuren, daarna wordt het akkoord opgenomen in wetgeving.

Belangrijkste wijzigingen

Op 16 maart 2023 presenteerde de Europese Commissie de nieuwe CRMA, om in 2030 zeker 10% van de winning, 40% van de verwerking en 15% van de recycling van kritieke grondstoffen in de EU te laten plaatsvinden. Bovendien mag de EU in 2030 voor niet meer dan 65% van de invoer van strategische grondstoffen afhankelijk zijn van één enkel derde land. In het voorlopige akkoord staat dat de benchmark voor recycling wordt verhoogd naar minstens 25% van het jaarlijkse verbruik van grondstoffen in de EU. De terugwinning van grondstoffen in afval moet fors worden verhoogd.

Daarnaast wordt aluminium toegevoegd aan de lijst van strategische grondstoffen. Synthetisch grafiet wordt drie jaar lang beschouwd als strategische grondstof, totdat de Commissie de eerste herziening van de lijst uitvoert. Achttien maanden na de inwerkingtreding van de verordening moet de Commissie een verslag indienden over het geraamde verbruik van elke kritieke grondstof voor de komende dertig jaar.

Verder moeten grote ondernemingen met tekorten aan strategische grondstoffen in strategische technologieën (zoals waterstofproducten, chipproducenten of producenten van hernieuwbare energie) regelmatig een risicobeoordeling van hun toeleveringsketen te maken. Daarin moeten zij in kaart brengen waar de materialen vandaan komen, wat de invloed kan zijn op de levering en wat de kwetsbaarheiden voor voorzieningsverstoringen zijn. Voor de Nederlandse (regionale) maakindustrie, die voorop loopt in de productie van strategische technologieën, heeft dit een grote impact.

Vergunningen strategische projecten

In het oorspronkelijke voorstel, stelt de Commissie dat vergunningsprocedures voor strategische projecten inzake kritieke grondstoffen moeten worden vereenvoudigd en dat de administratieve lasten omlaag moeten. Hiervoor wordt een bijbehorende nationale bevoegde autoriteit aangewezen.

Het akkoord van de Raad en het Parlement verduidelijkt de vergunningsprocedure voor strategische projecten. Projecten die innovatieve grondstoffen produceren ter vervanging van strategische grondstoffen, worden strategische projecten. Lidstaten kunnen echter wel bezwaar maken tegen een gepland project op hun grondgebied. Daarnaast mag het vergunningsproces niet langer duren dan 27 maanden voor winningsprojecten en 15 maanden voor verwerkings- en recyclingprojecten. De eerste stap van de milieueffectbeoordeling telt hierin niet mee, maar de openbare raadpleging wel. Verder zullen lidstaten een of meer contactpunten aanwijzen, zowel op het gewenste niveau (lokaal, regionaal of nationaal) als in de verschillende stadia van de waardeketen (winning, verwerking en recycling). Deze contactpunten helpen de initiatiefnemers van strategische projecten met de vergunningsprocedure, wat het proces moet vergemakkelijken.

Decentrale overheden – met name provincies – zijn nauw betrokken bij de uitvoering van beleid rondom circulaire economie en vergunningverlening voor circulaire projecten. De nieuwe maatregelen rondom vergunningverlening, hebben mogelijk impact op de bevoegdheden en processen van medeoverheden. Bovendien zullen de wettelijke bepalingen voor lidstaten invloed hebben op de circulaire programma’s van provincies. Naast vergunningen, heeft de CRMA invloed op de mijnbouwmogelijkheden in regio’s, inclusief de gevolgen hiervan.

Context: Strategische autonomie

De huidige context van een groeiende vraag aan kritieke grondstoffen en toenemende geopolitieke instabiliteit, maken inspanningen rondom de strategische autonomie van de Europese industrie noodzakelijk. Het is van groot belang de aanvoer van strategische goederen, zoals kritieke grondstoffen, veilig te stellen.

De CRMA is onderdeel van het Green Deal Industrial Plan (GDIP), gepresenteerd op 1 februari 2023, waar ook de voorgestelde wet klimaatneutrale industrie en de herziening van de elektriciteitsmarkt onder vallen. Dit nieuwe Green Deal-plan voor de industrie dient enerzijds om de duurzame transitie te versnellen en wordt anderzijds gezien als reactie op de omvangrijke Amerikaanse en Chinese plannen om de eigen industrie en de productie van groene technologieën op te schalen.