ITEM Jaarconferentie 2024: samen bouwen aan een grensoverschrijdend Europa
De ITEM (Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility) Jaarconferentie 2024, gehouden op 22 november in het Provinciehuis van Oost-Vlaanderen in Gent, stond in het teken van grensoverschrijdende samenwerking als fundament voor een duurzaam en competitief Europa.
Het thema, “From Green Deal to Industrial Deal – Decline ‘border blindness’ & Experience the living labs of European Integration”, onderstreepte het belang van grensregio’s als proeftuinen voor Europese integratie.
Van Green Deal naar Industrial Deal
De conferentie stond in het teken van de overgang van de Green Deal naar een geïntegreerde Industrial Deal, met een sterke focus op de koppeling tussen duurzaamheid, digitalisering en economische groei.
Dit thema sluit nauw aan bij de aanbevelingen uit de recent gepubliceerde Draghi- en Letta-rapporten, waarin wordt benadrukt dat her-industrialisatie, in combinatie met de groene en digitale transitie, essentieel is om Europa sterker te positioneren op het wereldtoneel.
ITEM voegde een derde dimensie toe door het rapport van de Europese Commissie (DG REGIO), getiteld “Forging a sustainable future together: Cohesion for a competitive and inclusive Europe”, centraal te stellen. Dit rapport onderstreept het cruciale belang van het cohesiebeleid als drijvende kracht achter regionale ontwikkeling en Europese concurrentiekracht.
Samen vormen deze rapporten een stevige basis voor het idee dat duurzaamheid en economische her-industrialisatie hand in hand moeten gaan om een concurrerend Europa te realiseren.
Grensoverschrijdende samenwerking
Carina van Cauter, gouverneur van Oost-Vlaanderen en tevens gastvrouw van het evenement, wees op de economische kansen die grensregio’s bieden. Ze benadrukte dat administratieve en juridische obstakels aangepakt moeten worden en wees op het succes van het Schakelpunt Grensbelemmeringen, een grensoverschrijdend samenwerkingsproject dat effectief functioneert om knelpunten weg te nemen. Volgens haar laten Vlaanderen en Nederland gezamenlijk een groei van 13% van hun bbp liggen in grensregio’s, een potentieel dat benut moet worden.
Erwin Hoogland, gedeputeerde van Overijssel, presenteerde de Nederlandse visie op cohesiebeleid. Hij benadrukte de cruciale rol van grensregio’s in Europese integratie: “Zonder regio’s geen Europa. En zonder grensregio’s zeker geen Europa”. Hoogland pleitte voor samenwerking binnen de triple helix – overheid, kennisinstellingen en ondernemingen – om regionale convergentie en concurrentiekracht te bevorderen.
Leefbare en veerkrachtige grensregio’s
Tijdens een rondetafelgesprek sprak Arthur van Dijk, voorzitter van het Huis van de Nederlandse Provincies en Commissaris van de Koning in Noord-Holland, over de toenemende grenscontroles aan grenzen binnen Europa en de risico’s die dit met zich meebrengt voor Europese eensgezindheid.
Hij benadrukte dat grensoverschrijdende mobiliteit en samenwerking essentieel zijn voor een effectief cohesiebeleid binnen de EU. Van Dijk riep op tot nauwere samenwerking tussen verschillende bestuurslagen om de kloof die door deze grensverharding ontstaat, te overbruggen.
Zijn bijdrage was mede geïnspireerd door het ITEM/HNP-event van 11 september 2024 in Brussel, waar de grenscontroles in Duitsland toen uitgebreid werden besproken. Over deze ontwikkeling zei hij: “Border controls are getting more attention than doing business. Border controls create distrust within countries while we should focus on external threats”.
Van Dijk sloot zijn betoog af met een pleidooi over het belang van het Schengenverdrag en het vrije verkeer binnen de EU, dat als hoeksteen fungeert voor samenwerking en economische groei.
ITEM-directeur Prof. Dr. Anouk Bollen-Vandenboorn benadrukte dat grensregio’s meer aandacht verdienen als plekken waar horizontale integratie en samenwerking tot bloei kunnen komen. Volgens haar zijn deze gebieden de echte “living labs” van Europa, waar innovaties in grensoverschrijdende samenwerking zichtbaar en tastbaar worden.
Context
Grensoverschrijdende samenwerking speelt al decennia een cruciale rol in Europese integratie, maar obstakels blijven bestaan, zoals verschillen in regelgeving, belastingheffing en diploma-erkenning.
De ITEM Jaarconferentie bracht bestuurders, beleidsmakers en experts samen om oplossingen te verkennen voor deze uitdagingen. De rode draad door de bijdragen was het belang van en sterk cohesiebeleid om grensoverschrijdende infrastructuur en industrie te versterken.
De ITEM Jaarconferentie 2024, die tevens stilstond bij het 10-jarig bestaan van ITEM, markeerde een decennium van toewijding aan de versterking van grensregio’s.
Door:
Leah Corsmit, Huis van de Nederlandse Provincies.
Bron:
Schakelpunt Grensbelemmeringen Vlaanderen-Nederland
