Lidstaten akkoord met versoepelingen EU-milieuvoorwaarden voor boeren

Posted 15 april 2024

De Europese lidstaten zijn akkoord met de voorgestelde versoepelingen voor landbouwers. De herziening die nu op tafel ligt, biedt onder meer de mogelijkheid tot vrijstellingen voor milieuvoorwaarden uit het gemeenschappelijk EU-landbouwbeleid. Wat houdt dit in?

Versoepeling milieuvoorwaarden

De EU-lidstaten in de Raad van de EU zijn akkoord met nieuwe versoepelingen voor landbouwers, onder andere in het naleven van enkele milieuvoorwaarden uit het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) van de EU. De herziening, die door de Europese Commissie op 15 maart 2024 werd voorgesteld, heeft als doel de uitvoering van het GLB te versoepelen, administratieve lasten te verminderen en het GLB flexibeler te maken. De Raad heeft een kleine maand later zijn akkoord gegeven aan de herziening. De goedgekeurde tekst is naar het Europees Parlement gestuurd en zal naar verwachting tijdens de laatste plenaire vergadering (22 – 25 april 2024) van de huidige samenstelling van het Parlement worden behandeld, vóór de Europese Parlementsverkiezingen.

In de overeengekomen tekst van de Raad zijn enkele wijzigingen in de goede landbouw- en milieucondities (GLMC) opgenomen. GLMC’s zijn negen normen die gunstig zijn voor het klimaat en milieu. Landbouwers die GLB-betalingen ontvangen, moeten deze normen naleven. Het zijn in feite milieuvoorwaarden, die gekoppeld zijn aan subsidies. De herziening stelt dat lidstaten tijdelijke en gerichte afwijkingen van enkele milieuvoorwaarden mogen toestaan, zoals bij onvoorziene klimaatomstandigheden. Verder komen er specifieke vrijstellingen voor drie GLMC-normen:

GLMC 6: bodembedekking tijdens gevoelige perioden. Lidstaten krijgen meer flexibiliteit bij het beoordelen welke bodems op welk moment moeten worden beschermd, op basis van specifieke, regionale en nationale kenmerken.
GLMC 7: gewasrotatie. Landbouwers kunnen gewasdiversificatie als alternatief voor gewasrotatie gebruiken, als lidstaten dit opnemen in hun nationaal strategische plannen (NSP). Hierdoor kunnen landbouwers makkelijker tijdens droogte of overmatige neerslag aan de norm voldoen.
GLMC 8: niet-productieve elementen. Landbouwers hoeven alleen bestaande landschapselementen in stand te houden en worden enkel op vrijwillige basis aangemoedigd om braakliggend terrein te houden of nieuwe landschapselementen te creëren.

Daarnaast willen de Commissie en de lidstaten dat kleine landbouwbedrijven (minder dan 10 hectare) vrij zijn van controles en sancties voor het naleven van de GLMC-normen. Ongeveer 65% van de GLB-begunstigen zijn kleine landbouwers, waardoor dit een aanzienlijke aanpassing is.

Verder krijgen lidstaten twee keer per jaar de kans om hun NSP te herzien en te wijzigen, in plaats van een keer, zoals momenteel het geval is. Hierdoor hebben lidstaten meer flexibiliteit om in te spelen om veranderende omstandigheden. Daarnaast krijgen ze tijdens de programmeringsperiode nog drie keer de kans om wijzigingen in te dienen.

Boerenprotesten

In 2023 en 2024 werd er in heel Europa breed geprotesteerd door boeren, omdat zij het gevoel hebben dat de Europese wet- en regelgeving het werk als landbouwers bemoeilijkt en hun perspectieven voor de toekomst doet verkleinen. Als reactie hierop presenteerde de Commissie eind februari 2024 meerdere opties om de lasten voor landbouwers in de EU te verlichten. Ook werd er in maart 2024 een raadpleging geopend om boeren te vragen feedback te geven op het GLB.

Andere grote wijzigingen die op de boerenprotesten volgden, waren het intrekken van het voorstel voor het verminderen van het gebruik pesticiden in de landbouw op 6 februari 2024 en het uitstellen van de definitieve goedkeuring van de omstreden natuurherstelwet onder de lidstaten in de Raad op 22 maart 2024, ondanks dat het akkoord tussen de Raad en het Parlement er al lag.

Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB)

Het nieuwe GLB werd eind 2021 goedgekeurd. Door de jaren heen is het GLB enkele keren gewijzigd, waarbij er steeds meer nadruk kwam op klimaat- en milieudoelstellingen. Een belangrijke verandering is de invoering van de NSP. NSP zijn plannen die nationale en decentrale overheden in samenspraak opstellen en afstemmen op de behoeftes van hun eigen landbouwgemeenschappen. Het NSP van Nederland werd in oktober 2022 goedgekeurd door de Commissie. Vanaf 1 januari 2023 is het nieuwe GLB officieel van start.