Week vol akkoorden: EU-natuurherstelwet in laatste fase, nieuwe EU-begroting van kracht

Posted 4 maart 2024

In Agrofood, Duurzame & Gezonde Leefomgeving

In de laatste week van februari heeft het Europees Parlement gestemd over enkele grote EU-wetsvoorstellen, zoals de natuurherstelwet. Met iets meer dan de helft van de stemmen, is de wet officieel aangenomen door het Parlement. Ook de nieuwe EU-begroting is officieel goedgekeurd.

Natuurherstelwet

De nieuwe, Europese natuurherstelwet is officieel aangenomen door het Europees Parlement. Een motie om de wet toch nog te verwerpen, haalde het niet. Met 329 stemmen voor, 275 stemmen tegen en 24 onthoudingen, is de wet met iets meer dan 52% van de stemmen aangenomen.

Al in november 2023 kwamen de onderhandelaars van het Europees Parlement en de EU-lidstaten, in de Raad van de EU, tot een voorlopig akkoord. Het doel van de wet is de schade aan de Europese natuur tegen 2050 compleet te herstellen. De wet kent juridisch bindende doelstellingen voor natuurherstel in verschillende, aangetaste ecosystemen. Dit zijn bijvoorbeeld bosecosystemen, stedelijke ecosystemen en landbouwecosystemen. Lidstaten zijn verplicht om maatregelen te nemen om uiterlijk in 2030 minstens 30% van de ecosystemen te herstellen. In 2040 moet dit herstel 60% zijn en in 2050, 90%.

Voor Natura 2000-gebieden geldt een verslechteringsverbod, dat voortkomt uit de al bestaande Europese Habitatrichtlijn. Oftewel, deze gebieden mogen niet achteruitgaan. Het Parlement en de Raad gingen niet akkoord met een verslechteringsverbod voor alle aangetaste ecosystemen en hebben hier een inspanningsverplichting van gemaakt: lidstaten hebben een verplichting om zich aantoonbaar met maatregelen in te spannen tegen de achteruitgang van de aangetaste ecosystemen. Ze moeten dus laten zien dat ze hun best doen om achteruitgang te voorkomen. Dit wordt per ecosysteem beoordeeld, maar de vraag is hoe dit uiteindelijk wordt getoetst.

Stemming in het Parlement

Formeel moeten beide EU-wetgevers na het sluiten van een voorlopig akkoord, enkel nog officiële goedkeuring geven, alvorens een nieuwe EU-wet van kracht is. Doorgaans is dit een formaliteit, maar in het geval van de EU-natuurherstelwet werd en is het nog spannend. Enkele politieke fracties in het Europees Parlement dienden een motie in om het gehele akkoord te verwerpen. Daarbij was de grootste fractie, de Europese Volkspartij (EVP), niet verenigd op het onderwerp, terwijl zij de beslissende stem in handen hadden. De motie haalde het uiteindelijk niet en een klein deel van de EVP stemde toch voor de wet, waardoor deze het haalde.

Daarmee is de wet bij het laatste station aangekomen: de Raad van de EU, die bestaat uit alle vakministers. De Europese natuurministers komen op 25 maart 2024 samen om daar eveneens de wettekst officieel goed te keuren. Als dit gebeurt, wordt de wet officieel van kracht. Eerder stond de datum op 12 april 2024 en daarvoor ook al op 25 maart 2024, maar het Belgisch EU-voorzitterschap heeft het meermaals verplaatst.

Nederland

De stemming in de Raad is opnieuw geen uitgemaakte zaak. Nederland stemde in november tégen het akkoord met het Parlement, maar wist met andere landen geen blokkerende minderheid te vormen om het akkoord tegen te houden. De ministerraad in Nederland lijkt nu toch te willen instemmen met officiële goedkeuring op 25 maart in de Raad.

Echter, de Tweede Kamer stemt op dinsdag 5 maart 2024 over de stemming in de Raad. De BBB en de NSC hebben een motie ingediend om de minister toch tegen te laten stemmen. Ze geven aan dat de natuurherstelwet doelstellingen met zich mee brengt die moeilijk haalbaar zullen zijn voor Nederland en dat dit ernstige juridische en beleidsmatige gevolgen kan hebben. Gezien de demissionaire status van het Nederlandse kabinet, is de goedkeuring van de Tweede Kamer van extra belang. Het is dus nog afwachten wat Nederland gaat doen en of het akkoord op officiële goedkeuring kan rekenen, aanstaande 25 maart 2024.

Herziene, Europese begroting

Het andere grote akkoord afgelopen week, was de officiële goedkeuring van zowel het Parlement als de Raad voor de tussentijdse herziening van de Europese langetermijnbegroting voor de programmaperiode 2021-2027, beter bekend als het Meerjarig Financieel Kader (MFK). Vooral de extra financiële injectie voor Oekraïne en het nieuwe platform strategische technologieën voor Europa (STEP) zijn twee belangrijke, nieuwe elementen die in de tweede helft van het MFK worden geïntroduceerd. Doordat de herziening officieel is goedgekeurd, treedt deze nu in werking.

Het geld in de herziene begroting wordt als volgt verdeeld:

€ 50 miljard voor de faciliteit voor Oekraïne (€ 17 miljard subsidies en € 33 miljard leningen)
€ 2 miljard voor migratie- en grensbeheer
€ 7,6 miljard voor nabuurschap en internationaal beleid
€ 1,5 miljard voor het Europees Defensiefonds in het kader van het nieuwe instrument STEP
€ 2 miljard voor het flexibiliteitsinstrument
€ 1,5 miljard voor de reserve voor solidariteit en noodhulp

STEP-platform

Het STEP-platform draagt bij aan het versterken van de waardeketen voor kritieke technologieën, het ondersteunen van investeringen in deze technologieën, het weerbaarder maken van de Europese industrie en het tegengaan van tekorten op de arbeidsmarkt binnen deze kritieke sectoren. Het maakt gebruik van het investeringsfonds InvestEU, het onderzoeks- en onderwijsfonds Horizon Europe, het Europese Innovatiefonds en de fondsen van het cohesiebeleid.

Projecten op het gebied van hernieuwbare energie, micro-elektronica, kritieke grondstoffen, kunstmatige intelligentie, deep tech en andere digitale technologieën komen nu eerder én makkelijker in aanmerking voor financiering onder bestaande EU-instrumenten. Concreet komen grote ondernemingen nu ook in aanmerking voor financiering, waar dat eerst niet mogelijk was. Het medefinancieringspercentage voor STEP-prioriteiten in de programmaperiode 2021-2027 van de cohesiebeleidsfondsen is maximaal 100%. Dat wil zeggen dat deze projecten nu volledig subsidiabel zijn als STEP-prioriteit binnen het cohesiebeleid. Het voorfinancieringspercentage is 30%, waardoor ondernemingen een groot deel van hun opstartkosten van te voren kunnen dekken.

De Europese Commissie pleitte voor een extra 10 miljard euro voor STEP, het Parlement maar liefst voor 13 miljard euro. Uiteindelijk kwamen de Raad en het Parlement in een voorlopig akkoord tot een bedrag van 1,5 miljard euro, die wordt toegewezen aan het Europees Defensiefonds, om zo de investeringscapaciteit voor defensie op te schroeven. Dat is fors lager dan aanvankelijk gedacht.