Op weg naar een volwaardige EU-plattelandsstrategie: Raad neemt conclusies aan

Posted 27 november 2023

De Europese lidstaten willen een volwaardige EU-plattelandsstrategie met een alomvattende en flexibele aanpak voor de huidige uitdagingen op het platteland. Ze doen daarnaast aanbevelingen om de welvaart, veerkracht en het sociale weefsel van plattelandsgebieden te versterken.

Plattelandsstrategie

De Europese landbouwministers hebben in de Raad van de EU enkele conclusies aangenomen over de langetermijnvisie voor het platteland. Deze visie, met een reeks aan niet-wetgevende voorstellen, werd door de Europese Commissie in juli 2021 gelanceerd en is unaniem goedgekeurd door de Raad.

De landbouwministers doen in hun conclusies een oproep aan de Commissie om met een volwaardige EU-plattelandsstrategie te komen. Deze strategie moet voortkomen uit de langetermijnvisie en bevat een alomvattende en flexibele aanpak om de verschillende uitdagingen op plattelandsgebieden het hoofd te bieden. Zo willen de lidstaten dat de nieuwe strategie een set van geschikte en relevante indicatoren bevat om de potentie van plattelandsgebieden te benutten, waarbij betere regelgeving en versimpeling van wetgeving leidend zijn. Een voorstel van de Europese Commissie voor een dergelijke plattelandsstrategie, met eventuele wetgevende beleidsinitiatieven, wordt pas verwacht in de nieuwe Commissiefase van 2024 tot 2029.

Naast een EU-plattelandsstrategie, pleit de Raad in haar conclusies voor een holistische, bottom-up aanpak om recht te doen aan de complexiteit en diversiteit van Europese plattelandsgebieden. Deze gebieden hebben namelijk op verschillende manieren te maken met uitdagingen, zoals leegloop, genderkloven, beperkte connectiviteit en onvoldoende goede banen. Daarbij vragen de landbouwministers aan de Commissie om een monitoringsinstrument op te zetten voor EU-financiering van plattelandsgebieden, evenals een procedure om samenhang te creëren tussen bestaande EU-beleidsmaatregelen en -instrumenten. Verder wil de Raad dat jonge boeren makkelijker toegang tot financiering en land krijgen en dat ze beter worden betrokken bij EU-besluitvorming.

Langetermijnvisie Europese Commissie

In de zomer van 2021 presenteerde de Commissie een langetermijnvisie voor plattelandsgebieden. Aan de hand van vier pijlers, wil de Commissie met deze visie deze gebieden tegen 2040 sterker, meer verbonden, veerkrachtiger en welvarender maken. Zo zet de Commissie in op betere informatievoorziening voor burgers, duurzame mobiliteit, het versnellen van de digitale transitie, het stimuleren van innovatie en betere en meer eenvoudige regelgeving.

Om de visie te realiseren, lanceerde de Commissie in december 2021 het pact voor plattelandsgebieden. Zowel verschillende (decentrale) overheden en openbare instellingen, als kennisinstituten en bedrijven konden zich aanmelden voor het pact. Binnen dit platform kunnen aangesloten stakeholders informatie en kennis met elkaar wisselen, wat vervolgens de aangesloten vlaggenschipprojecten en deelnemers ten goede komt. Er nemen vier Nederlandse stakeholders deel aan dit pact. In totaal komen de 115 deelnemers uit vijftien verschillende EU-lidstaten.

Elke regio telt

De langetermijnvisie voor plattelandsgebieden is gelanceerd, omdat de economische, sociale en territoriale cohesie in plattelandsgebieden afneemt. Vorige maand nog publiceerde het Europees Comité van de Regio’s het jaarverslag “De staat van regio’s en steden 2023”, waarin stond dat plattelandsgebieden steeds verder leeglopen. Tegen 2033 zullen naar schatting 30 miljoen mensen plattelandsgebieden in Europa hebben verlaten, in vergelijking met 1993. Hierdoor vergrijzen plattelandsgebieden twee keer sneller dan stedelijke gebieden.

Om meerdere reden is deze leegloop zeer onwenselijk, Allereerst zijn plattelandsgebieden van groot belang voor het behalen van de klimaat- en milieudoelstellingen. De leegloop bedreigt de groei van deze regio’s en daarmee de potentie van deze regio’s om grote transities te ondergaan. Als tweede versterkt de leegloop de vicieuze cirkel waar plattelandsgebieden in raken. Sociale voorzieningen en diensten verdwijnen, waardoor de leegloop komende jaren alleen maar sneller zal toenemen. Als derde en laatste vormt de leegloop een risico voor de democratie, omdat de mensen die in de plattelandsgebieden blijven, zich eerder in de steek gelaten voelen door overheden en instellingen. Een EU-plattelandsstrategie kan bijdragen aan oplossingen voor deze uitdagingen.

Voor Nederland komen deze aanbevelingen bekend voor. In april 2023 publiceerden de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) en de Raad Volksgezondheid & Samenleving (RVS) het advies “Elke regio telt!”. Hierin stellen de drie adviesraden dat de regionale verschillen in brede welvaart in Nederland steeds verder toenemen. Ze signaleren een verlies van voorzieningen en perspectief in landelijke regio’s, waarbij burgers zich steeds vaker niet gehoord voelen. Dit is een reden tot zorg, omdat voor de grote opgaven in de toekomst alle Nederlandse regio’s nodig zijn voor de aanpak. De drie adviesorganen spreken van een stapeling van achterstanden in bepaalde regio’s – vooral aan de randen van ons land.