Tijdens eerst plenaire zitting na zomer, kiest het Europees Parlement voor groen en schoon

Posted 25 september 2023

In Digitalisering, Duurzame & Gezonde Leefomgeving, Klimaat & Energie, Regionale Economie

In de eerste plenaire zitting na de zomer van 2023, heeft het Europees Parlement akkoorden gesloten over drie Europese wetsvoorstellen voor luchtkwaliteit, kritieke grondstoffen en hernieuwbare energie. Daarmee zijn de Europese ambities voor een groene toekomst weer een stap verder.

Groen en schoon

Van 11 tot en met 14 september 2023 vond de eerste plenaire zitting van het Europees Parlement plaats na de zomerstop. Er stonden twee wetsvoorstellen van de Europese Commissie op de agenda, enerzijds de wet inzake kritieke grondstoffen (CRMA), anderzijds de herziening van de richtlijn voor Europese luchtkwaliteitsnormen. Daarnaast stemde het Parlement definitief in met de eerder gesloten overeenkomst over de Richtlijn Hernieuwbare Energie (RED).

Luchtkwaliteit drastisch omhoog

Het Parlement is akkoord met het voorstel van de Commissie om de EU-luchtkwaliteitsnormen te herzien. In het voorstel pleit de Commissie voor nieuwe grenswaarden die uiterlijk in 2030 moeten zijn gehaald, maar volgens het Parlement moet dit 2035 worden. Dat is dus een vertraging van vijf jaar. Het Parlement wil op sommige punten echter verder gaan dan het voorstel van de Commissie. Zo willen Europarlementariërs dat alle lidstaten een luchtkwaliteitstappenplan maken, niet enkel de lidstaten die limieten voor luchtkwaliteit overschrijden. Daarbij pleit het Parlement voor een flinke verhoging van het aantal bemonsteringspunten – het punt waar een meting van de luchtkwaliteit plaats vindt – in stedelijke gebieden. Verder benadrukken de Europarlementariërs dat de versplintering aan luchtkwaliteitsoverzichten in de EU het niet makkelijk maken voor burgers om goede informatie te verkrijgen. Daarom moeten Europese indexen worden geharmoniseerd.

De Commissie stelde in oktober 2022 een herziening van de luchtkwaliteitsnormen voor. Dit als onderdeel van het nulvervuilingspakket, dat is bedoeld om de vervuiling van het milieu in Europa in 2050 naar nul terug te dringen. De monitoring van de luchtkwaliteit, de modellering en verbeterde luchtkwaliteitsplannen worden met het voorstel aangescherpt. Luchtkwaliteit raakt aan de taken van decentrale overheden, die mede verantwoordelijkheid dragen voor de monitoring en rapportering over de toestand van de luchtkwaliteit. Het akkoord van het Parlement op het voorstel is de basis voor de onderhandelingen met de Raad van Ministers, alvorens de nieuwe normen van kracht worden.

Kritieke grondstoffen veiligstellen

Het Parlement heeft een standpunt ingenomen over de CRMA, het wetsvoorstel van de Commissie dat de EU concurrerender en autonomer moet maken door kritieke grondstoffen voor de EU veilig te stellen. Europarlementariërs willen inzetten op langetermijnpartnerschappen tussen de EU en derde landen, waarbij kennis en technologie; onderwijs en bijscholing; en winning en verwerking van grondstoffen centraal staan. Daarbij moet er volgens het Parlement meer onderzoek komen naar innovatieve manieren om de grondstoffen in strategische technologieën te vervangen en om de winning van grondstoffen milieuvriendelijker te maken. Met het akkoord onder de arm, is het Parlement klaar voor de onderhandelingen met de Raad, alvorens de wet van kracht wordt.

De Europese Commissie heeft in maart 2023 de CRMA gepubliceerd. Kritieke grondstoffen zijn essentiële bouwstenen voor technologieën die bijdragen aan de groene en digitale transitie. Het betreft bijvoorbeeld onderdelen van chips, maar ook digitale toepassingen in het leger en de gezondheidszorg. De EU wil meer strategische autonomie en economische weerbaarheid creëren door dit soort grondstoffen zelf te mijnen. Naast vergunningverleningsprocedures, heeft de CRMA invloed op de Europese industrie, de uitwerking van andere voorstellen – zoals de Chips Act – en op de mijnbouwmogelijkheden in regio’s, inclusief de gevolgen hiervan.

Het voorstel inzake kritieke grondstoffen is onderdeel van het Green Deal Industrial Plan (GDIP). Dit nieuwe Green Deal-plan voor de industrie dient enerzijds om de duurzame transitie te versnellen en wordt anderzijds gezien als reactie op de omvangrijke Amerikaanse en Chinese plannen om de eigen industrie en de productie van groene technologieën op te schalen.

Aandeel hernieuwbare energie vergroten

Het Europees Parlement heeft formeel ingestemd met het akkoord voor de herziening van de RED. In april 2023 bereikten het Parlement en de Raad al een informeel akkoord over de door de Commissie voorgestelde herziening. Zodra de Raad de overeenkomst formeel goedkeurt, wordt de nieuwe wet van kracht. Met de herziening willen de Commissie, het Parlement en de Raad de energietransitie in de EU versnellen. In het akkoord staat dat in 2030 minstens 42,5% van alle energie uit hernieuwbare bronnen moet komen, zoals windenergie, zonne-energie, aardwarmte en biobrandstoffen, waarbij lidstaten moeten streven naar een aandeel van 45%. Om dit te halen, worden de procedures voor het verstrekken van vergunningen voor hernieuwbare energiecentrales versneld. Daarbij moet de transportsector in 2030 14,5% minder broeikasgassen uitstoten door het gebruik van hernieuwbare energie. Verder worden de criteria voor het gebruik van biomassa aangescherpt, om te voorkomen dat de EU niet-duurzame energiebronnen subsidieert.

De wetswijziging is onderdeel van het ‘Fit for 55’-pakket. Dit pakket voorziet in een eerlijke, concurrerende en groene transitie, met als doel om de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 55% omlaag te krijgen ten opzichte van het niveau uit 1990. Het pakket stelt daarom vergaande maatregelen voor om de uitstoot te beperken en op efficiëntere wijze energie op te wekken en te gebruiken. Uiteindelijk moet Europa in 2050 zo het eerste klimaatneutrale continent worden.