Een sterke, industriële concurrentiepositie: Commissie presenteert “Green Deal Industrial Plan”

Posted 6 februari 2023

In Circulaire Economie, Digitalisering, Klimaat & Energie, Regionale Economie

Het nieuwe, Europese “Green Deal Industrial Plan” moet tegenwicht bieden aan de Amerikaanse “Inflation Reduction Act”. De Europese Commissie heeft in een nieuwe mededeling een uitgebreid plan gepresenteerd om de Europese industriële concurrentiepositie te versterken.

Green Deal Industrial Plan

De Europese Commissie heeft op 1 februari 2023 het “Green Deal Industrial Plan” (GDIP) gepresenteerd. Dit nieuwe Green Deal-plan voor de industrie dient enerzijds om de duurzame transitie te versnellen en wordt anderzijds gezien als reactie op de omvangrijke Amerikaanse en Chinese plannen om de eigen industrie en de productie van groene technologieën op te schalen. Door het de lidstaten makkelijker te maken te investeren in groene industrieën, is de EU in een betere positie om de Europese klimaatdoelstellingen te halen en wordt de concurrentiepositie van de Europese industrie verstevigd. Zo moet worden voorkomen dat bedrijven uit de EU wegtrekken.

Het plan kondigt verschillende nieuwe voorstellen aan, die hoogstwaarschijnlijk invloed zullen hebben op de regionale bedrijvigheid en de inzet van decentrale overheden inzake de klimaatdoelstellingen. Daarnaast worden de staatssteunregels versoepeld om groene projecten sneller te kunnen financieren.

Het GDIP bestaat uit vier pijlers: 1) een vereenvoudigd regelgevingskader; 2) snelle toegang tot financiering; 3) vaardigheden; en 4) open handel voor veerkrachtige toeleveringsketens.

Vereenvoudigd regelgevingskader

De eerste pijler van het GDIP kondigt nieuwe voorstellen aan die de goedkeuring voor projecten rondom schone, groene technologieën moeten versnellen. Procedures moeten eenvoudiger en sneller zijn, zodat er tijdig een opschaling van technologieën kan plaatsvinden. De Commissie wil in het voorjaar van 2023 de volgende voorstellen publiceren:

De wet klimaatneutrale industrie. Deze wet ondersteunt de productie van technologieën die belangrijk zijn voor een klimaatneutrale, Europese industrie. Het gaat hierbij om batterijen, windmolens, warmtepompen, zonne-energie, elektrolysers en technologieën voor koolstofafvang- en opslag. De wet creëert doelstellingen om de industriële capaciteit tegen 2023 te waarborgen, introduceert een éénloketsysteem voor het versnellen van vergunningsprocedures en legt criteria vast voor belangrijke projecten die financiering kunnen aantrekken. Daarbij wil de Commissie verkennen wat de mogelijkheden zijn voor het bepalen van Europese standaarden en regulatory sandboxes – een manier voor bedrijven om te experimenteren met innovaties – voor schone technologieën.
De wet kritieke grondstoffen. Groene technologieën behoeven grondstoffen. Deze wet moet er daarom voor zorgen dat Europa genoeg grondstoffen heeft. Daarom wil de EU de winning, verwerking en recycling van de grondstoffen faciliteren en onderzoek en innovatie naar deze grondstoffen stimuleren. Er wordt een Critical Raw Materials Club met “like-minded partners” opgericht, aldus de Commissie, om de toeleveringsketens van grondstoffen te versterken en diversifiëren.
De herziening van de EU-elektriciteitsmarkt. De huidige elektriciteitsmarkt is onvoldoende in staat om de prijsschommelingen van gas tegen te gaan. De Commissie wil de Europese elektriciteitsmarkt daarom hervormen, zodat deze stabieler wordt en tegelijkertijd de energietransitie ondersteunt. Daarbij moeten de voordelen en winsten van hernieuwbare energie uiteindelijk belanden bij onder meer het mkb en huishoudens. De Commissie heeft al een raadpleging geopend over de herziening.
Het EU-regelgevingskader voor batterijen. Batterijen zijn cruciaal voor de groene transitie en daarom wil de EU de waardeketen voor batterijproductie, -hergebruik en -recycling veiligstellen. De Commissie zal daarom een breder scala aan producten aan duurzaamheidseisen onderwerpen, waarvoor een raadpleging is geopend, en wil tegen eind 2023 een uniform energielabel voor warmtepompen voorstellen.

In het plan geeft de Commissie aan dat een goed werkende, grensoverschrijdende infrastructuur voor onder meer waterstof en elektriciteit cruciaal is voor het slagen van deze initiatieven. Er wordt in samenspraak met relevante publieke en private stakeholders gekeken naar de verbetering van de bestaande Trans-Europese energienetwerken (TEN-E) en wetgeving rondom infrastructuur, om te zorgen dat deze de plannen uit de GDIP niet in de weg staan.

Financiering

Niet alleen de vergunningsprocessen, maar ook de toegang tot financiering van de projecten voor groene technologieën moet worden versneld. Daarom moet het voor (decentrale) overheden makkelijker worden om staatssteun te verlenen en moet de versnippering van de interne markt worden voorkomen. De Commissie stelt voor om met het Tijdelijk kader voor staatssteun tijdens crises en transities (TCTF) – een wijziging van het tijdelijk crisiskader voor staatssteun – de staatssteunregels te versoepelen, de algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV) te herzien en de aanmeldingsdrempels voor staatssteun voor groene investeringen te verhogen.

Daarnaast wil de Commissie de implementatie van bestaande EU-financieringsprogramma’s, zoals REPowerEU, InvestEU en het Innovatiefonds, verder stimuleren. Zo komen er nieuwe richtsnoeren voor lidstaten over de Herstel- en Veerkrachtplannen, die ingaan op REPowerEU-hoofdstukken. Verder zal de Commissie dit najaar, in het kader van het Innovatiefonds, een eerste call voor de productie van hernieuwbare waterstof lanceren.

Als laatste wil de Commissie in de zomer van 2023 een Europees Soevereiniteitsfonds presenteren. Enkele lidstaten, waaronder Nederland, uitten eerder de zorg dat staatssteun voor massaproductie en commerciële activiteiten kan leiden tot aanzienlijke negatieve effecten, waaronder de versnippering van de interne markt, een schadelijke subsidiewedloop en de verzwakking van regionale ontwikkeling. De financiering van het toekomstige Soevereiniteitsfonds vormt nog een struikelblok en zal mogelijk leiden tot een discussie over gezamenlijke EU-leningen. Hiermee is het de vraag of de EU het gat met de VS en China kan dichten.

Vaardigheden

In het kader van het Europees Jaar van de Vaardigheden 2023, ontwikkelt de Commissie doelstellingen en indicatoren, om zo vraag en aanbod van vaardigheden en banen in relevante sectoren voor de groene transitie te monitoren. Daarnaast zal de Commissie enkele partnerschappen en academies opzetten voor bij- en omscholingsprogramma’s in strategische industrieën voor de groene transitie, zoals grondstoffen, waterstof en zonne-energie.

Open handel

Om eerlijke en open handel te promoten, wil de Commissie aanvullende handelsinitiatieven ontwikkelen, waaronder de eerder genoemde Critical Raw Materials Club, een CleanTech/Net-zero Industrial Partnership en een Strategie voor Exportkredieten. Daarnaast gaat de Commissie het Instrument voor Internationale Aanbestedingen voor het eerst inzetten in 2023, om te pleiten voor gelijke toegang van EU-bedrijven tot aanbestedingsmarkten in derde landen.

Context: Green Deal

Het GDIP bouwt voort op de Green Deal en het REPower-EU-plan. De Europese Green Deal is eind 2019 gelanceerd om de Europese economie te verduurzamen. Zo moet Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent worden. Het REPowerEU-plan volgde in het voorjaar van 2022, met als doel de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen sterk te verminderen. Hernieuwbare energiebronnen en groene technologieën vormen de kern van beide plannen.

Voor specifieke vragen kunt u contact opnemen met Sidony Venema, dossierhouder Regionale Economie in het Huis van de Nederlandse Provincies.