EU presenteert maatregelen om boeren te helpen de energiecrisis door te komen

Posted 21 november 2022

In Agrofood, Duurzame & Gezonde Leefomgeving, Klimaat & Energie

De beschikbaarheid en betaalbaarheid van meststoffen in de landbouw staat onder druk door de stijgende energieprijzen, doordat aardgas een cruciale factor is in de productie. Om de mondiale voedselzekerheid te waarborgen, komt de EU met een pakket aan maatregelen voor de landbouw.

Voedselvoorziening

De Europese Commissie heeft een tal van maatregelen gepresenteerd om de beschikbaarheid en betaalbaarheid van meststoffen te waarborgen. Aardgas is een belangrijke factor in de productie van meststoffen. De oorlog in Oekraïne heeft geleid tot een enorme stijging van de energieprijzen, wat de Europese voedselproductie momenteel onder druk zet, met stijgende voedselprijzen tot gevolg. Om landbouwers te ondersteunen inzake de productie van meststoffen, is de Commissie met een mededeling gekomen. In de mededeling stelt de Commissie een scala van maatregelen en richtsnoeren voor om de betaalbaarheid en de beschikbaar van meststoffen te garanderen en duurzame alternatieven te stimuleren. De mededeling zal een grote impact hebben op boeren en boerenbedrijven in de regio. De voorgestelde maatregelen aan onder andere Nederland als lidstaat, zullen uiteindelijk mede-uitgevoerd worden door de decentrale overheden.

Betaalbaarheid van meststoffen

Allereerst presenteert de Commissie maatregelen om de betaalbaarheid van meststoffen te waarborgen. Zo kijkt de Commissie samen met de lidstaten of er uit de landbouwreserve van de EU 450 miljoen euro beschikbaar is voor boeren die hele hoge kosten hebben. Daarbij wil de Commissie meer inzicht creëren over de productie, het gebruik, de prijzen en de handel van meststoffen, aan de hand van een marktobservatorium.

Daarnaast heeft de Commissie in oktober 2022 besloten de Tijdelijke kaderregeling inzake staatssteun te verlengen. De verlenging van het crisiskader biedt lidstaten de mogelijkheid om specifieke steun aan boeren en meststoffenproducenten te verlenen, van in totaal 150 miljoen euro. Daarbij mogen lidstaten meststoffen opkopen tegen de marktprijs en voor een lagere prijs aan boeren doorverkopen. Tevens kunnen lidstaten zich bemoeien met de verdeling van meststoffen onder boeren, om dit gelijk en redelijk te laten verlopen.

De Europese Innovatieraad zal in 2023 een “Veerkrachtige landbouw challenge” opzetten, waarbij er 65 miljoen euro wordt vrijgemaakt voor startups rondom landbouwtechnologieën, die de ontwikkeling van deeptech innovaties op het gebied van onder meer meststoffen stimuleren.

Beschikbaarheid van meststoffen

Als tweede concentreert de Commissie zich op maatregelen die de beschikbaarheid van de meststoffen waarborgen. De Commissie heeft in mei 2022 het uitgewerkte REPowerEU-plan gepresenteerd, met als doel de klimaattransitie te versnellen en compleet onafhankelijk te worden van Russische energie. De hierop aansluitende nationale energienoodplannen kunnen in het geval van gasrantsoenering prioriteit geven aan continuïteit van de aardgasbevoorrading voor meststoffenproducenten. Daarbij probeert de Commissie met eerder gepresenteerde maatregelen, zoals de gezamenlijke aankoop van gas, de energieprijzen in toom te houden.

De Commissie heeft (hernieuwde) handelsovereenkomsten gesloten met Oman, Turkmenistan, Qatar, Egypte en Algerije om de weggevallen meststofleveringen uit Belarus en Rusland te compenseren. De leveringen van Egypte en Algerije zijn al verdubbeld.

Alternatieve meststoffen

Naast de betaalbaarheid en de bevoorrading van meststoffen, zet de Commissie in op het stimuleren van duurzame alternatieven om de afhankelijkheid van aardgas te verminderen. Binnen het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) is het mogelijk voor lidstaten om in hun Nationaal Strategisch Plan (NSP) meer aandacht uit te laten gaan naar efficiënt gebruik van meststoffen. Bij een toekomstige herziening, zal de Commissie samen met lidstaten kijken naar grootschalig gebruik inzake nutriëntenbeheer, bodemgezondheid, precisielandbouw, biologische landbouw en gebruik van peulgewassen in gewasrotatiesystemen. De uitvoering van het NSP vergt gezamenlijke inzet van boeren, decentrale overheden en de rijksoverheid.

In juli 2022 ging de nieuwe EU-Meststoffenverordening van kracht, waarmee de markttoegang van organische meststoffen wordt vergroot. De verordening stimuleert te productie van meststoffen die gemaakt zijn op basis van teruggewonnen afval of groene en circulaire alternatieven voor aardgas. Hierop aansluitend ondersteunt de Commissie de omzetting van de meststoffenindustrie naar een industrie die is gebaseerd op ammoniak, geproduceerd met behulp van groene waterstof of biomethaan (groen gas). De Commissie verwacht dat vanaf 2025 meststoffen grootschalig via deze wijze kunnen worden geproduceerd en geeft aan maatregelen te willen ontwikkelen om groene meststoffen competitiever te maken.

Verder komt de Commissie in het voorjaar van 2023 met een actieplan voor geïntegreerd nutriëntenbeheer, zodat nutriënten efficiënter worden gebruikt. Een beslissing over RENURE, de nieuwe dierlijke kunstmestvervanger, wordt doorgeschoven naar 2023. Kunstmest van dierlijke oorsprong wordt vooralsnog niet toegelaten. Eerst wordt besloten over het actieplan.

Voor specifieke vragen kunt u contact opnemen met Ilse Buijs, dossierhouder Agrofood in het Huis van de Nederlandse Provincies.