Nulvervuilingspakket: luchtkwaliteit moet drastisch omhoog
De Europese Commissie wil luchtvervuiling sterk tegengaan. Om dit te realiseren, heeft de Commissie een nulvervuilingspakket gepresenteerd om de kwaliteit van de lucht en het water drastisch te verbeteren. Voor decentrale overheden heeft dit impact op de monitoring en rapportering over de toestand van het milieu.
Nulvervuilingspakket
Op 26 oktober 2022 heeft de Europese Commissie drie voorstellen gedaan voor een schonere lucht en schoner water, essentieel voor de gezondheid van mens en de natuur. Het nulvervuilingspakket is de uitwerking van de nulvervuilingsambitie van de Europese Green Deal, bedoeld om de afstemming van Europees beleid met de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aan te scherpen, de rechtszekerheid van het wetgevingskader rondom milieu te versterken en de monitoring en modellering van de toestand van het milieu te verbeteren. Uiteindelijk moet Europa zo in 2050 de verontreiniging van het milieu naar nul terugdringen, in lijn met de Green Deal om Europa tot eerste klimaatneutrale continent te maken.
De drie nieuwe voorstellen bestaan uit strengere regels voor verontreinigende stoffen in de lucht, voor het oppervlakte- en grondwater en voor de behandeling van stedelijk afvalwater. In dit artikel wordt verder ingegaan op de specifieke regelgeving rondom luchtkwaliteit. U vindt meer informatie over de voorstellen voor oppervlakte- en grondwater en de behandeling van stedelijk afvalwater op de website van Kenniscentrum Europa Decentraal.
Luchtkwaliteit verbeteren
De Europese Commissie heeft de Richtlijn voor de Europese luchtkwaliteitsnormen herzien. Het doel van het herzieningsvoorstel is om de doeltreffendheid van de EU-wetgeving inzake luchtkwaliteit te vergroten. De monitoring van de luchtkwaliteit, de modellering en verbeterde luchtkwaliteitsplannen worden met het voorstel aangescherpt. Volgens de Commissie draagt het voorstel bij tot een drastische verbetering van de luchtkwaliteit in heel Europa, wat leidt tot jaarlijkse kostenbesparingen van naar schatting 42 miljard euro, oplopend tot 121 miljard euro in 2030.
De Commissie stelt tussentijdse EU-luchtkwaliteitsnormen voor 2030 voor, om zo uiteindelijk in 2050 nulverontreiniging voor lucht te bereiken. Daarnaast komt er een regelmatige herziening van deze normen, om ze te evalueren en ze in overeenstemming te brengen met nieuwe wetenschappelijke gegevens en ontwikkelingen. Het voorstel is om de jaarlijkse grenswaarde voor de belangrijkste verontreinigende stof – fijnstof (PM2,5) – met meer dan de helft te verlagen. De herziening zorgt er bovendien voor dat mensen met gezondheidsschade door luchtverontreiniging recht hebben op compensatie in geval van schending van de EU-luchtkwaliteitsregels.
Impact decentrale overheden
Luchtkwaliteit raakt aan de taken van decentrale overheden, die mede verantwoording dragen voor de monitoring en rapportering over de toestand van de luchtkwaliteit. Europese, nationale, regionale en lokale autoriteiten bepalen welke specifieke maatregelen zij nemen om aan de luchtkwaliteitsnormen te voldoen. Daarbij is grensoverschrijdende samenwerking belangrijk, aangezien luchtverontreiniging niet stopt bij de grens. Alleen door als regio’s samen te werken, zijn de gestelde doelen te behalen. Sectoren op het gebied van onder andere milieu, onderzoek en innovatie, energie, mobiliteit en landbouw moeten een belangrijke bijdrage leveren aan de uitvoering van maatregelen. Dit vereist een grote inspanning van (decentrale) overheden om in samenspraak met alle relevante industrieën, stakeholders, bedrijven en burgers tot haalbare doch ambitieuze regels te komen.
In december 2021 schreven het Huis van de Nederlandse Provincies (HNP), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een position paper over de herziening van de Richtlijn voor luchtkwaliteit, met aanbevelingen voor het onlangs gepresenteerde voorstel. Decentrale overheden bekijken of het position paper verder geactualiseerd moet worden.
Achtergrond
Luchtvervuiling is als belangrijke oorzaak van onder meer astma, beroertes, diabetes en kanker een grote bedreiging voor de gezondheid van alle Europeanen. Volgens de Europese Unie overlijden er jaarlijks 300.000 mensen voortijdig ten gevolge van luchtverontreiniging. Daarnaast is vervuilde lucht schadelijk voor het milieu, wat resulteert in verzuring, een ongewenste overmaat aan nutriënten en schade aan bossen, ecosystemen en gewassen.
Uit een recente enquête onder Europeanen, blijkt dat ook een meerderheid van de burgers vindt dat de Europese industrie, energieproducenten, (decentrale) overheden en werkgevers onvoldoende doen om de luchtkwaliteit te verbeteren. De aard en de omvang van het probleem vereisen dat de luchtkwaliteit wordt opgepakt in Europees verband, aan de hand van een Europees beleidskader.
Bij vragen kunt u contact opnemen met de HNP-vertegenwoordiger van uw provincie of met Joanne Swets (swets@nl-prov.eu), de HNP-dossierhouder voor Duurzame en Gezonde Leefomgeving.
Door:
Femke Boersma, Huis van de Nederlandse Provincies
Bron:
Europese Green Deal: Commissie stelt regels voor schonere lucht en schoner water voor – Europese Commissie
Meer informatie:
Commissie stelt 8e milieuactieprogramma voor – Huis van de Nederlandse Provincies
Europese Green Deal: De weg naar klimaatneutraliteit – Huis van de Nederlandse Provincies
Reactie Nederlandse regio’s op raadpleging EU-richtlijnen luchtkwaliteit – Huis van de Nederlandse Provincies
Position Paper HNP/IPO/VNG revision Ambient Air Quality Directive – Huis van de Nederlandse Provincies , Interprovinciaal Overleg, Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Verontreiniging tot nul terugdringen: Europeanen maken zich ernstig zorgen over de luchtkwaliteit en pleiten voor krachtiger optreden – Europese Commissie
