148e plenaire zitting Comité van de Regio’s: cohesiefondsen, zero waste en strategische autonomie

Posted 31 januari 2022

In Duurzame & Gezonde Leefomgeving, Regionale Economie

Tijdens de 148^e plenaire zitting (26 en 27 januari 2022) van het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) stonden onder meer de cohesiefondsen, het EU-actieplan voor zero waste – de bijdrage van Nederlandse rapporteur Marieke Schouten – en de strategische autonomie van de EU op de agenda.

Cohesiefondsen

De 148^e plenaire zitting van het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) kende bijdrages over zero waste, democratie en de cohesiefondsen voor het herstel van Europa. Voorafgaand aan de 148^e plenaire zitting ondertekenden de Commissie en het CvdR een Joint Action Plan, een gezamenlijk actieplan bedoeld om regio’s te ondersteunen in hun herstel naar aanleiding van de pandemie. Door de samenwerking tussen de Commissie en het CvdR te verbeteren, hopen beide instellingen decentrale overheden effectiever te begeleiden in het gebruik van de €500 miljard uit de structuurfondsen en hun compatibiliteit met het Europees herstelplan (RRF). Het actieplan heeft vijf prioriteiten voor de samenwerking tussen de Commissie en het CvdR en stelt daarmee de volgende strategische doelen voor de begrotingsperiode tot en met 2027:

Ondersteun decentrale overheden bij het managen van Europese fondsen.
Promoot synergiën en voorkom overlap tussen structuurfondsen en andere financieringsmogelijkheden, zoals het Europees herstelfonds.
Promoot cohesie als een wijdverspreide en fundamentele, Europese waarde.
Versterk grensoverschrijdende samenwerking,
Communiceer over de toegevoegde waarde van cohesie.

Tijdens de 148^e plenaire zitting riepen de leden van het Comité samen met Lilyana Pavlova, vice-voorzitter van de Europese Investeringsbank, en Elisa Ferreira, Eurocommissaris voor cohesie en hervormingen, op tot een efficiëntere en snellere implementatie van de cohesiefondsen. Deze fondsen zijn erg belangrijk voor het herstel van de Europese regio’s, maar de uitrol ervan verloopt niet vlekkeloos. Door het RRF wordt de administratieve last die de decentrale overheden al ervaren van de fondsen, nog groter. Rondom efficiëntie valt dus nog zeker wat te winnen. Een partnerschap tussen de Commissie, het CvdR en de Europese Investeringsbank is hierin van belang.

EU-actieplan tegen verontreiniging

De Nederlandse rapporteur Marieke Schouten, wethouder van Nieuwegein, presenteerde een advies over het EU-actieplan: Verontreiniging van lucht, water en bodem naar nul, dat werd aangenomen in het Comité. Lokale gemeenschappen hebben EU nodig om een significant verschil te maken in het groener en gezonder maken van de publieke ruimte. Momenteel worden de gezette EU-targets rondom zero waste en biodiversiteit niet behaald. Schouten zei hierover tijdens de plenaire zitting: “Het vergroten van de hoeveelheid groen en blauw in onze gemeenten is goed voor onze gezondheid, goed voor de leefwereld en goed voor de samenleving. (…) De financiële kosten van het niet halen van onze milieudoelstellingen – €55 miljard per jaar – zijn enorm.”.

Meerdere adviezen adresseerden de zwakte achter het huidige EU-beleid rondom zero waste, door de ineffectieve coördinatie tussen overheidslagen bloot te leggen. Daarbij is er onvoldoende administratieve capaciteit, te weinig financiering en nauwelijks beleidsintegratie aanwezig. Dit resulteert in het onvoldoende betrekken en ondersteunen van de regio’s bij de beleidsuitvoering rondom vervuiling. Afgelopen 16 december 2021 kwamen de stakeholders voor het eerst samen op het Zero Pollution Stakeholder Platform, een initiatief van de Europese Commissie en het CvdR om decentrale overheden te betrekken bij de uitvoering van het zero waste-beleid. Met deze initiatieven en bijdragen hoopt het CvdR op ‘transformatieve actie’ binnen alle overheidslagen.

Europese strategische autonomie

Tijdens het debat over het belang van Europese strategische autonomie sprak Martijn van Gruijthuijsen, gedeputeerde in de provincie Noord-Brabant, over het bezoek van Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, aan het Brabantse tech-bedrijf ASML, een belangrijke speler in de wereldwijde waardeketen voor halfgeleiders. Hij benadrukte hierbij het belang van het versterken van de Europese strategische autonomie met betrekking tot de toeleveringsketen van halfgeleiders, om zo de concurrentiepositie van de EU te verbeteren.

Momenteel is er een Europese Chips Act in de maak, die naar verwachting in het eerste kwartaal van 2022 wordt gepubliceerd. Deze Chips Act zal de EU onafhankelijker maken, onder meer op het gebied van halfgeleiders. Daarbij is het wel van belang dat overheidsingrijpen op de lange termijn niet innovatie zal belemmeren. Van Gruijthuijsen ziet hier een belangrijke rol voor Europese regio’s en steden om Europese, digitale kampioenen zoals ASML te faciliteren. Vervolgens stelde hij zichzelf kandidaat als rapporteur voor de Chips Act namens het CvdR.

Democratie en Europa’s toekomst

Tijdens de plenaire zitting spraken de leden van de werkgroep Conferentie over de Toekomst van Europa over de Europese democratie, subsidiariteit en proportionaliteit. Apostolos Tzitzikostas, voorzitter van het CvdR, merkte op dat dit niet ‘minder EU’ betekent, maar juist een betere coördinatie tussen de EU en decentrale overheden. Decentrale overheden moeten een belangrijkere rol krijgen daar waar ze competenties hebben, zoals in het onderwijs, de gezondheidzorg, de publieke ruimte en het cohesiebeleid. In het kader van de Conferentie uitte Wepke Kingma, gezant voor de Conferentie namens Nederland, dat Nederlanders graag beter geïnformeerd willen worden over de EU: “Onderwijs en onafhankelijke media kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. Transparantie is essentieel om de EU beter te begrijpen. Het eindverslag van de Conferentie over de Toekomst van Europa moet rekening houden met de aanbevelingen van de burgers en voorzien in concrete vervolgacties.” Uit het gesprek volgden enkele aanbevelingen:

Het CvdR moet een bindende, adviserende rol krijgen binnen de EU.
Het CvdR moet toegang krijgen tot trilogen en bijgaande documenten wanneer het een advies uitbrengt over het voorstel in kwestie.
Het CvdR wilt dat een ondermijning van de rechtstaat wordt bestraft met een opschorting van betalingen aan een lidstaat. Echter, dit mag niet gelden voor decentrale overheden in deze lidstaat als zij geen aandeel hebben gehad in de ondermijning.
Decentrale overheden moeten een duidelijke, institutionele rol krijgen in het ontwerpen en implementeren van beleid rondom klimaat, energie en duurzaamheid.
De Conferentie over de Toekomst van Europa moet worden gezien als een nieuwe start voor het verstevigen van de lokale, regionale, nationale en Europese democratie.

Tijdens de 9^e Europese Top voor Steden en Regio’s zal het CvdR zijn laatste contributie aan de Conferentie voor de Toekomst van Europa leveren. Deze top zal op 3 en 4 maart in Marseille plaatsvinden.